Ο παραλογισμός του φόβου – Απαγωγές παιδιών

“Θα έρθετε σε εμάς το Σάββατο να παίξουν τα παιδιά;” με ρωτάει η αδερφή μου.

Έχουμε και οι δύο από δύο παιδιά και για καλή μας τύχη τα πάνε εξαιρετικά μεταξύ τους. Μιας και ο στόχος κάθε γονιού είναι να παίζουν τα παιδιά του μέχρι να πέσουν ξερά ώστε να έχει ο ίδιος λίγο χρόνο, καταλαβαίνετε πως όταν έχεις μια τέτοια ευκαιρία δεν την χάνεις.

“Εντάξει,” λέω, “θα τα πάρω και θα τα πάω στο παιδικό πάρκο κοντά στο σπίτι να παίξουν με την ησυχία τους.”

Κόντεψε να με φάει! “Όχι τα παιδιά μου δεν θα πάνε εκεί το Σάββατο!”

Με τα πολλά έμαθα πως μια φίλη της, της είχε πει πως το παιδάκι μιας άλλης φίλης είχε απαχθεί από αυτό το πάρκο ένα πρωινό Σαββάτου όταν μαζεύονται πολλά παιδιά.

Προσπάθησα να της εξηγήσω πως οι πιθανότητες να συμβεί κάτι τέτοιο είναι μικρές και δεν είμαστε καθόλου σίγουροι πως συνέβηκε το γεγονός που περιγράφει ούτως ή άλλως, αλλά δεν καταλάβαινε από λόγια. Η απάντηση ήταν ΟΧΙ και ήταν κάθετη σε αυτό. Δεν την πίεσα βέβαια, δεν είχε νόημα, δεν είχα καν  στοιχεία.

Έριξα μια ματιά σε ένα από τα προηγούμενα άρθρα μου σχετικά με το φόβο και τα παράλογα πράγματα που μας αναγκάζει να κάνουμε, αλλά κατέληξα πως αν ήθελα να είναι δυνατά τα επιχειρήματά μου θα έπρεπε να επιστρέψω με καλύτερους αριθμούς. Στο κάτω-κάτω, η αδερφή μου δεν είναι ένας από τους 17 αναγνώστες μου και δεν ξέρω και αν θα γίνει ποτέ.

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως ο μεγαλύτερος φόβος ενός γονιού είναι να χαθεί το παιδί του. Να το πάρει κάποιος και να το κρατήσει για να το κακοποιήσει ή και να το σκοτώσει.

Οι άνθρωποι που κάνουν τέτοια πράγματα θεωρούνται ότι κατώτερο και στις περισσότερες περιπτώσεις δεν χαίρουν ούτε το βασικό δικαίωμα της αθωότητας. Θεωρούνται από όλους εκ προοιμίου ένοχοι.

Η αντίδραση αυτή είναι κατανοητή, ειδικά αν σκεφτούμε πως ο απόλυτος στόχος του πλάσματος που λέγεται άνθρωπος είναι να διαιωνίσει τα γονίδιά του. Η επίτευξη αυτού του στόχου προσωποποιείται στα παιδιά μας και αυτά ξαφνικά γίνονται το κέντρο της δικής μας ζωής. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων τουλάχιστον, γιατί υπάρχουν και εξαιρέσεις.

Όταν λοιπόν ακούμε ιστορίες σαν αυτή που έμαθε η αδερφή μου, τότε έρχεται το ένστικτό μας, το Σύστημα 1 (για περισσότερα για Σύστημα 1 & 2, δείτε το άρθρο εδώ) και μας κατευθύνει με τέτοιο τρόπο ώστε να μην πάρουμε τέτοιο ρίσκο.

Το Σύστημα 1 του μυαλού μας δεν εξετάζει ποσοστά και πιθανότητες. Απλώς κρατάει αυτό που θυμάται και αποφασίζει πάνω σε αυτό. Το μυαλό της αδερφής μου λοιπόν θυμόταν την ιστορία που μου είπε και βάση αυτής της ανάμνησης αποφάσισε.

Αλλά επειδή θέλω να είμαι ψύχραιμος και λογικός, πρέπει να βάλω το Σύστημα 2, το λογικό μέρος του μυαλού μου, να αποφασίσει για αυτά τα πράγματα και όχι το Σύστημα 1. Αλλά για να γίνει αυτό χρειάζομαι στοιχεία.

Έτσι λοιπόν άρχισα να ψάχνω και δυστυχώς δεν κατάφερα να βρω στοιχεία για την Ελλάδα. Ίσως δεν έψαξα αρκετά ή στα σωστά μέρη, αλλά αυτό που χρειαζόμουν δεν βρέθηκε. Βρήκα στοιχεία όμως για τις ΗΠΑ και είναι πολύ ενδιαφέροντα καθώς μας δίνουν μια πολύ διαφορετική εικόνα από αυτή που θα περίμενε η πλειοψηφία.

Πριν από αρκετά χρόνια, όταν στις ΗΠΑ γίνονταν φασαρία για απαγωγές παιδιών, η κυβέρνηση ζήτησε να ερευνηθεί το ζήτημα και να δοθεί μια αναφορά. Έτσι δημιουργήθηκε η NISMART (National Incidence Studies of Missing Children στην οποία βρίσκουμε τα παρακάτω αποτελέσματα για το 1999:

• Η έρευνα έλεγξε εξαφανίσεις παιδιών κάτω των 18 ετών και βρήκε πως αυτές ήταν 797.500 άτομα.
• Τα περισσότερα έφυγαν μόνα τους από το σπίτι.
• 200.000 ήταν περίπου οι οικογενειακές απαγωγές, όπου πχ ο σύζυγος κράτησε το παιδί περισσότερο από όσο του επέτρεπε το δικαστήριο.
• 58.200 ήταν οι μη-οικογενειακές απαγωγές, χωρίς αυτό να σημαίνει πως ήταν αυτό που φανταζόμαστε. Σε αυτή την κατηγορία μπαίνουν και περιπτώσεις όπου ο νεαρός δεν αφήνει την κοπέλα του να βγει από το αυτοκίνητο.

Για να καταλήξει στον αριθμό που ήθελε να βρει, η έρευνα όρισε ποια είναι η “τυπική απαγωγή” ως:άγνωστος ή ελαφρώς γνωστός απάγει παιδί για τουλάχιστον 1 νύχτα και/ή το μεταφέρει 50 μίλια μακριά, για λύτρα, ή να το κρατήσει, ή να το σκοτώσει.“

Το 1999 οι τυπικές απαγωγές ήταν 115 και αν υπολογίσουμε μόνο παιδιά από 14 ετών και κάτω τότε ήταν 90 άτομα.

Ας δούμε λοιπόν πιο αναλυτικά τα νούμερα ώστε να τα καταλάβουμε καλύτερα μιας και το ανθρώπινο μυαλό δεν είναι φτιαγμένο για στατιστικές και έτσι θέλει λίγη προσπάθεια.

• Στις ΗΠΑ υπήρχαν εκείνη τη περίοδο 70.000.000 παιδιά. Οι 115 περιπτώσεις τυπικής απαγωγής που είδαμε μας δίνουν ένα ποσοστό της τάξεως του 0,00016% ή 1 προς 608.696.
• Αν πάρουμε τα παιδιά από 14 ετών και κάτω τότε έχουμε ποσοστό 0,00015% ή 1 προς 655.555.

Σας φαίνονται ακατανόητα τα ποσοστά; Ας προσπαθήσουμε να τα συγκρίνουμε με άλλα παρόμοια.

• Το 2003 πέθαναν από πνιγμό σε πισίνα 285 παιδιά. Αυτό μας δίνει 1 προς 245.614, δηλαδή 2,5 φορές πιο πιθανό από την τυπική απαγωγή.
• Την ίδια χρονιά, στις ΗΠΑ πάλι, πέθαναν 2.408 παιδιά σε αυτοκινητιστικά δυστυχήματα, 1 προς 29.070, δηλαδή 26 φορές πιο πιθανό από την τυπική απαγωγή!

Μπορείτε τώρα να δείτε το πραγματικό μέγεθος της απαγωγής; Αλλά ας συνεχίσουμε.

• Από τις 115 περιπτώσεις απαγωγής, το 57% των παιδιών επεστράφησαν ζωντανά, 40% σκοτώθηκαν και 4% δεν βρέθηκαν ποτέ (τα νούμερα είναι πάνω από 100% λόγο στρογγυλοποιήσεων)
• 9 στις 10 τυπικές απαγωγές λύνονται μέσα σε 24 ώρες.
• Ο χειρότερος εφιάλτης ενός γονιού δεν είναι να απαχθεί το παιδί του, αλλά να απαχθεί και να μην ξαναβρεθεί. Αυτό συμβαίνει σε 50 παιδιά το χρόνο το οποίο μεταφράζεται σε ποσοστό 0,00007% ή 1 προς 1,4 εκατομμύρια!

Σε τί συμπεράσματα καταλήγουμε λοιπόν;

• Η συντριπτική πλειοψηφία των ανήλικων δεν απάγεται ποτέ.
• Η συντριπτική πλειοψηφία δεν απάγεται από άγνωστο άτομο.
• Οι τυπικές απαγωγές είναι πολύ λίγες.
• Αν προκύψει τυπική απαγωγή είναι πιο πιθανόν να επιστρέψει το παιδί μέσα σε 1 ημέρα.

Έχω ξαναπεί πως έχω μαντικές ιδιότητες και αυτό είναι αλήθεια. Ήδη, καθώς κάθομαι εδώ και γράφω αυτές τις γραμμές έχω όραμα με τις απαντήσεις που θα δεχθώ και μια από αυτές είναι: “και τί μας λες, να σταματήσουμε να προστατεύουμε τα παιδιά μας;”. Προφανώς και όχι. Και εγώ γονιός είμαι και καταλαβαίνω όλους όσους δυσανασχετούν. Αυτό που λέω δεν είναι να παρατήσουμε το παιδί στη τύχη του, αλλά να αξιολογήσουμε τους κινδύνους σωστά και να μοιράσουμε τις δυνάμεις μας σωστά. Οι κίνδυνοι να σκοτωθεί ένα παιδί σε αυτοκινητιστικό είναι 26 φορές υψηλότεροι από το να απαχθεί, αλλά μέχρι και σήμερα βλέπω πάρα πολλά παιδιά χωρίς ζώνη ακόμα και σε μπροστινές θέσεις. Τους ίδιους γονείς όμως τους τρομάζει η ιδέα το παιδί να πάει μέχρι το ψιλικατζίδικο μόνο του. Εδώ υπάρχει μια σοβαρή αντίφαση και αυτή προσπαθώ να τονίσω.

Παράλληλα έχουμε ομάδες γονιών που πιέζουν τις κυβερνήσεις να ρίξουν χρήματα για να ελεγχθεί καλύτερα ο κίνδυνος απαγωγής με λίστες παιδεραστών και άλλα μέτρα τα οποία εκτός από κοστοβόρα είναι και έως ένα βαθμό φασιστικά. Σε αυτές τις περιπτώσεις μου λένε διάφοροι: “αν σωθεί έστω και μια ζωή τότε τα χρήματα ήταν καλώς ξοδεμένα”. ΟΚ, συμφωνώ. Αλλά για σκεφτείτε αν αυτά τα χρήματα πήγαιναν κάπου αλλού και δεν σώζαμε μία ζωή αλλά 10 ή 100; Δεν θα ήταν καλύτερη χρήση των χρημάτων αυτών;

Είναι όλα τα παραπάνω αρκετά για να αλλάξουν την άποψη της αδερφής μου; Ίσως όχι. Το Σύστημα 1 είναι δυνατό και δεν αλλάζει γνώμη χωρίς το Σύστημα 2 και αρκετή θέληση και όταν πρόκειται για τα παιδιά μας πολλοί από εμάς αρνούμαστε να χρησιμοποιήσουμε τη λογική.

Αλλά αν δεν είμαστε λογικοί απέναντι στα παιδιά μας, που θα είμαστε; Τί παράδειγμα δίνουμε;

Μήπως να το ξανασκεφτούμε;

ΥΓ: Τα στοιχεία είναι για τις ΗΠΑ αλλά δεν μπορώ να βρω λόγο γιατί τα στατιστικά να είναι πολύ διαφορετικά στην Ελλάδα. Αντιθέτως παρόμοια νούμερα βλέπουμε και σε άλλες χώρες, αλλά δεν είναι πάντα ευθέως συγκρίσιμα μιας και μετράνε διαφορετικές ηλικίες και έχουν άλλους ορσιμούς για την τυπική απαγωγή. Αλλά ακόμα και έτσι τα νούμερα παραμένουν πολύ κοντά. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που ενώ δεν έχω νούμερα για Ελλάδα, είμαι αρκετά σίγουρος πως δεν θα έχουν σημαντική διαφορά. Αν κάποιος έχει τέτοια στοιχεία θα με ενδιάφερε πολύ να τα έβλεπα.

Greek Skeptic

Πηγες:

• Gardner, Daniel: The Science of Fear: How the Culture of Fear Manipulates Your Brain. Chapter 9, Plume (2009)
• NISMART: http://www.ojp.usdoj.gov
• http://en.wikipedia.org/wiki/NISMART
• http://www.missingkids.com/en_US/documents/nismart2_nonfamily.pdf