Πως να διαφωνούμε

Το Internet είναι τεράστιο, τα blog και τα site αμέτρητα και όλοι γράφουνε(με) τις απόψεις τους(μας). Είναι ένα μοναδικό δικαίωμα και μια εξαιρετική τιμή να μπορείς να γράψεις αυτό που έχεις στο μυαλό σου και να υπάρχουν άνθρωποι που ποτέ δεν γνώρισες και μπορεί ποτέ να μη συναντήσεις, που θέλουν να διαβάσουν το άρθρο σου γιατί θεωρούν πως η άποψή σου έχει κάποιο ειδικό βάρος. Ακόμα και σήμερα το θεωρώ απίστευτο πως κάποιοι θέλουν να διαβάσουν τα δικά μου.

Μεταξύ αυτών που διαβάζουν τις λογοτεχνικά αποτυχημένες προσπάθειές μου, υπάρχουν αυτοί που συμφωνούν και αυτοί που διαφωνούν. Από τη δεύτερη κατηγορία, λίγοι το κάνουν εγγράφως και με διάφορους τρόπους.

Μη με παρεξηγείτε, δεν είναι κακό να διαφωνεί κανείς με αυτά που γράφω, αλλά υπάρχουν πολλοί τρόποι να το κάνεις αυτό. Κατά καιρούς έχω δεχθεί από ωμές βρισιές και κατηγορίες πως είμαι εγκάθετος των Χ συμφερόντων, μέχρι και προχωρημένες και αναλυτικές προσπάθειες κατάρριψης των επιχειρημάτων μου με πολύ συγκεκριμένα στοιχεία.

Στο σημερινό άρθρο θα προσπαθήσω να περιγράψω τις κατηγορίες (Κ) διαφωνιών και να αναλύσω αν προσφέρουν κάτι ή όχι.

Κ1: Βρισιές

Είναι η χαμηλότερη μορφή διαφωνίας μιας και δεν λέει τίποτε απολύτως. Όλοι έχουμε δει σχόλια όπως: είσαι μαλάκας, ΖΩΟΝ, ή το αγαπημένο μου: “από τον κώλο σε έβγαλε η μάνα σου;” Δυστυχώς αυτή η μορφή διαφωνίας είναι και η πιο διαδεδομένη.

Σχόλια του τύπου: “ο συγγραφέας είναι η απόδειξη πως οι Νεάντερταλ υπάρχουν ακόμα” είναι μια παραλλαγή στο ίδιο όμως μοτίβο.

Κ2: Ad Hominem

Μια προσβολή Ad Hominem δεν είναι ακριβώς όπως μια βρισιά και μπορεί να έχει λίγο μεγαλύτερη αξία. Για παράδειγμα, αν στη δήλωση ενός βουλευτή πως είναι καλό να αυξηθούν οι μισθοί των βουλευτών, η απάντησή μας είναι: “λογικό, αφού είναι βουλευτής”, αυτό μπορεί να μη λέει τίποτα για την αύξηση, αλλά είναι σχετικό με το θέμα. Βέβαια είναι πολύ αδύναμο επιχείρημα. Αν υπάρχει κάποιο πρόβλημα με τη θέση του βουλευτή τότε οφείλουμε να το πούμε. Αν δεν υπάρχει πρόβλημα τότε το σχόλιο αυτό δεν προσφέρει τίποτα στη συζήτηση.

Το να πει κάποιος πως ο συγγραφέας δεν έχει τις απαιτούμενες γνώσεις για να γράψει για ένα θέμα είναι μια Ad Hominem προσβολή αλλά εξίσου άστοχη μιας και πολλές νέες ιδέες έρχονται από άτομα που είναι έξω από τον συγκεκριμένο χώρο και έτσι έχουν αυτό που λέμε “καθαρό μυαλό”.

Κ3: Ο τόνος

Αντί να διαφωνήσεις με τον συγγραφέα, μπορείς να ανέβεις ένα σκαλί και να διαφωνήσεις με τον τόνο του κειμένου: “Δεν μπορώ να πιστέψω την άνεση με την οποία ο συγγραφέας απορρίπτει τα UFO”.

Όπως και πριν, δεν έχεις επιχειρήματα για το συγκεκριμένο θέμα και ταυτοχρόνως ο τόνος ενός κειμένου είναι αδιάφορος, ειδικά αν λάβουμε υπόψη πως ο τόνος που προσβάλει έναν αναγνώστη, έναν άλλο τον αφήνει αδιάφορο.

Θα μπορούσε ένα συγγραφέας να έχει ιδιαίτερα προκλητικό τόνο αλλά να είναι σωστός.

Κ4: Αντίθεση

Φτάσαμε στις περιπτώσεις όπου η κριτική γίνεται στην ουσία και όχι στον συγγραφέα. Η περίπτωση αυτή είναι όταν ο άλλος λέει: “Μα και βέβαια υπάρχουν εξωγήινοι”, αλλά δεν δίνει άλλες εξηγήσεις ή επιχειρήματα.

Καμιά φορά είναι χρήσιμο να παρουσιαστεί η αντίθετη άποψη, έστω και με αυτό τον τρόπο, αλλά τις περισσότερες φορές βοηθάει να έχουμε επιχειρήματα.

Κ5: Αντεπιχείρημα

Αυτή είναι η πρώτη μορφή διαφωνίας που μπορεί να φέρει αποτέλεσμα. Το αντεπιχείρημα είναι μια αντίθεση μαζί με επιχειρήματα ή/και αποδείξεις. Όταν το αντεπιχείρημα σημαδεύει την αρχική θέση του συγγραφέα τότε μπορεί να είναι πειστικό. Δυστυχώς όμως πολύ συχνά το αντεπιχείρημα είναι λίγο διαφορετικό από το επιχείρημα που προσπαθεί να καταρρίψει και έτσι οι διαφωνούντες αναλώνονται σε συζητήσεις οι οποίες δεν προσφέρουν τελικά τίποτε.

Κ6: Αναίρεση – ανασκευή

Η αναίρεση είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να διαφωνείς με κάποιον. Αν θες να τον αναιρέσεις τότε μάλλον θα πρέπει να αναφέρεις επί λέξη ένα απόσπασμα του κείμενου το οποίο πιστεύεις πως είναι λάθος και εκεί να επικεντρωθεί το αντεπιχείρημά σου. Αν δεν μπορείς να βρεις συγκεκριμένο απόσπασμα με το οποίο να διαφωνείς τότε μάλλον έχεις κατασκευάσει λόγο (η περίπτωση “Straw man“).

Υπάρχουν βέβαια και οι περιπτώσεις όπου κάποιος αναφέρει απόσπασμα με το οποίο διαφωνεί, χωρίς όμως να δίνει τα δικά του επιχειρήματα. Με αυτό τον τρόπο δημιουργεί την εντύπωση πως είναι σοβαρός αλλά τελικά καταλήγει με περιπτώσεις από Κ3 μέχρι και Κ1.

Κ7: Αναίρεση του βασικού επιχειρήματος

Η δύναμη της αναίρεσής μας εξαρτάται από το ποιό επιχείρημα του άλλου προσπαθούμε να αναιρέσουμε. Αν η αναίρεσή μας γίνεται στο βασικό του επιχείρημα τότε αυτός είναι ο πιο δυνατός τρόπος.

Σε αυτή την περίπτωση δεν κολλάμε σε ορθογραφικά λάθη, ή μικρά λάθη σε ονόματα ή ημερομηνίες αλλά ακολουθούμε τα παρακάτω βήματα:

1. αναφέρουμε επί λέξη το απόσπασμα του κειμένου με το οποίο διαφωνούμε
2. αναφέρουμε ποιό κατά τη γνώμη μας είναι το συμπέρασμα που προκύπτει από αυτό το απόσπασμα
3. αναλύουμε τα επιχειρήματά μας γιατί το συμπέρασμα αυτό είναι λανθασμένο

Συμπέρασμα

Όλα τα παραπάνω συναντώνται στο διαδίκτυο με συχνότητα αντίστροφη της σημασίας τους. Δηλαδή όσο πιο χαμηλή η ποιότητα της κατηγορίας, τόσο πιο συχνά τη συναντάμε. Ειδικά οι δύο τελευταίες (Κ6, Κ7) συναντούνται σπάνια μιας και απαιτούν αρκετή σκέψη και προετοιμασία, κάτι που λίγοι από εμάς είμαστε σε θέση ή έχουμε διάθεση να κάνουμε.

Βέβαια, το να χρησιμοποιείς την Κατηγορία 7 στις διαφωνίες σου δεν σε κάνει αυτομάτως σωστό. Μπορεί να έχεις κάνει λάθος όσο καλά και αν έχεις δομήσει το επιχείρημά σου. Αλλά ακόμα και αν η κατηγορίες 6 και 7 μπορούν να είναι λάθος, αυτό δεν σημαίνει πως οι 1-3 μπορούν να είναι σωστές. Ειδικά οι χαμηλές κατηγορίες διαφωνίας είναι απίθανο να σε πείσουν.

Η παραπάνω κατηγοριοποίηση δεν έχει και ιδιαίτερη σημασία μιας και δεν θα αλλάξει τον τρόπο επικοινωνίας στο Internet. Αλλά μπορεί να αποτελέσει ένα εργαλείο (μπούσουλας, λαϊκά) με το οποίο ο αναγνώστης να κρίνει αν η συζήτηση που γίνεται σε κάποιο blog ή site γίνεται με τρόπο εποικοδομητικό ή όχι.

Γιατί η διαφωνία είναι εξαιρετικά χρήσιμη μόνο όταν μπορεί να προσφέρει κάτι νέο και όχι όταν γίνεται για το θεαθήναι ή γιατί νιώθουμε την ανάγκη να υπερασπίσουμε ένα από τα σημαντικά για εμάς πιστεύω, πάση θυσία.

Πηγή:

Graham, P. (2008) How to Disagree. Retrieved from http://www.paulgraham.com/disagree.html