Το μεγάλο φιάσκο της αποτοξίνωσης

Από τον Ανδρέα Ζουρδό, Διαιτολόγο διατροφολόγο στο blog Metavolismos

Πιστεύετε σε μάγισσες; Όπως και στον Μεσαίωνα με τα στίγματα, το επινόημα της αποτοξίνωσης πατά γερά στην επανάληψη, στον φόβο, και στην έλλειψη γνώσης. Εδώ μπαίνει η φιλοσοφία της αποτοξίνωσης  σαν λύση: Σύμφωνα με το επινόημα αυτό, οι επιλογές των τροφών περιορίζονται στα φρούτα και τα λαχανικά ώστε να αποτοξινωθεί ο οργανισμός από τις μοχθηρές τοξίνες του κρέατος. Ποιες είναι αυτές οι τοξίνες και σε τι δόση βρίσκονται κανείς δεν ξέρει. Παρ’ όλα αυτά, φρουτοσαλάτες, λαχανοσαλάτες και χυμοί λαχανικών κυριαρχούν στις προσφερόμενες επιλογές χωρίς κανένα όριο στην κατανάλωση τους. Υπάρχουν πολλές παραλλαγές αλλά η κεντρική ιδέα είναι ίδια, θέτοντας το κρέας , τα αυγά και τα γαλακτοκομικά ως ανθυγιεινές επιλογές, και παράλληλα εξυμνώντας την  αξία των φρούτων και των λαχανικών. Στα σχετικά άρθρα είναι χαρακτηριστική η μεγέθυνση της διατροφικής τους αξίας, υπερτονίζοντας την περιεκτικότητα τους σε αντιοξειδωτικές ουσίες και βιταμίνες. Παρ’ όλα αυτά, είτε μας αρέσει είτε όχι, ένα αυγό έχει περισσότερες  βιταμίνες από ένα μήλο.

Από πού μπάζει  η φιλοσοφία της αποτοξίνωσης;

• Μία δίαιτα αποτοξίνωσης, και γενικά μία χορτοφαγική δίαιτα, μπορεί να δημιουργήσει πολύ σοβαρά προβλήματα υγείας. Αν δεν τρώμε τίποτε άλλο παρά φρούτα και λαχανικά, έχουμε εξασφαλισμένο πως είτε θα υποφέρουμε από αβιταμίνωση, είτε θα παρουσιάσουμε αναιμία. Γιατί; Τα φρούτα και τα λαχανικά δεν έχουν βιταμίνες του συμπλέγματος Β, δεν έχουν αρκετή πρωτείνη, δεν έχουν ασβέστιο και γενικά είναι μία διατροφή που  δίνει μόνο νερό, ζάχαρη και βιταμίνη C.  Δεν χρειαζόμαστε μόνο αυτά τα συστατικά για να ζήσουμε Τα οστά θα χάσουν το ασβέστιό τους, οι μύες  θα αδυνατίσουν (μαζί και η καρδιά), το ανοσοποιητικό  σύστημα θα βρεθεί εκτεθιμένο. Προσοχή: Το ανθρώπινο σώμα σας δεν θα μας ειδοποιήσει με κάποιο κόκκινο λαμπάκι όταν έχει έλλειψη από βιταμίνη Β12. Οι περισσότεροι άνθρωποι που μπαίνουν σε τέτοιες διαδικασίες νιώθουν υπέροχα στην αρχή γιατί αυθυποβάλλονται. Το τι νιώθουμε είναι ευμετάβλητο και  υποκειμενικό. Η αναιμία και η αβιταμίνωση δεν είναι.
• Άγνοια βασικής βιοχημείας. Ο άνθρωπος διαθέτει το  ήπαρ, ένα αποτελεσματικό όργανο που δεσμεύει πολλές από τις δυνητικά επικίνδυνες ουσίες του φαγητού, είτε αυτό είναι κρέας είτε φρούτα και λαχανικά.
• Άγνοια βασικών αρχών τοξικολογίας .Η «αποβολή των τοξινών» είναι το πρώτο πιασάρικο κόλπο, εύκολο να παπαγαλιστεί από  όσους προωθούν  της αποτοξίνωση και τα σχετικά προϊόντα. Τι είναι οι «τοξίνες»; Οι τοξίνες είναι μία αυθαίρετη έννοια που υπονοεί την δηλητηριώδη ιδιότητα μίας ουσίας. Θα σας έκανε εντύπωση αν μαθαίνατε ότι οποιαδήποτε ουσία (ανεξαρτήτως προέλευσης, είτε από κρέας είτε από φρούτα) μπορεί να έχει δηλητηριώδη επίδραση, αν υπερκαταναλωθεί; Μία ουσία δεν κατηγοριοποιείται σαν βλαβερή ή ασφαλής ανεξάρτητα της δόσης στην οποία λαμβάνεται, γι’ αυτό και ο όρος «τοξίνη» δεν έχει νόημα. ‘Ένα παράδειγμα είναι η παρότρυνση για να πίνουμε «άφθονο νερό» που συναντάμε στις δίαιτες αποτοξίνωσης. Το νερό είναι απαραίτητο για να ζήσουμε αλλά η  υπερκατανάλωση νερού μπορεί να οδηγήσει ακόμη και στο θάνατο.
• Μετατόπιση του προβλήματος και της ευθύνης. Αφού το συκώτι διαχειρίζεται τις ουσίες που εμπεριέχονται  στις τροφές , το  πρόβλημα των μεγάλων γευμάτων  του Πάσχα και των Χριστουγέννων δεν είναι στις «τοξίνες» αλλά στις θερμίδες, στο υπερβολικό φαγητό με άλλα λόγια.
• Αδικαιολόγητη διχοτόμηση των τροφών σε δυνάμεις του καλού και του κακού: τα φρούτα και τα λαχανικά είναι οι καλοί , οι υγιεινοί ήρωες  και τα κρέατα είναι οι κακοί, οι βλαβεροί. Μακάρι τα πράγματα να ήταν τόσο απλά .

Θα σας παραθέσω κάποιες δικές μου παρατηρήσεις στο θέμα: Συνήθως οι άνθρωποι που γίνονται ψυχωτικοί με τις τοξίνες υποφέρουν από κάποια μορφής διατροφική διαταραχή. Είτε έχουν νευρική ορθορεξία,  είτε αδηφαγία, και πολύ συχνά προσκολλούνται σε όσους ενδυναμώνουν τον φόβο τους. Επίσης παρατηρώ σε αυτά τα άτομα το φαινόμενο Dunning-Kruger.

Τι είναι αυτό το φαινόμενο;

Άτομα που δεν είναι γνώστες ενός πεδίου (π.χ. ανθρώπινη διατροφή) βρίσκονται υπό την ψευδαίσθηση πως οι ικανότητά τους στο πεδίο αυτό είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτή που είναι στη πραγματικότητα.  Και όχι μόνο αυτό, αλλά δεν θα παραδεχτούν την ανωτερότητα άλλων ανθρώπων στην κατανόηση ενός πεδίου, όπως δεν θα παραδεχτούν ποτέ το πόσο ανεδαφικά είναι αυτά που υποστηρίζουν. Τα άτομα αυτά θα παραδεχτούν την ανικανότητα τους μόνο αφού δεχτούν την κατάλληλη μόρφωση.

Τι μπορείτε εσείς να κάνετε γι’ αυτό;

Όταν ακούτε έναν ισχυρισμό για οποιοδήποτε τρόφιμο πως κάνει καλό ή κακό, το καλύτερο πράγμα που μπορείτε να κάνετε είναι δύο απλές ερωτήσεις. Η πρώτη είναι να ρωτήσετε ποια είναι η χημική ουσία που κάνει το τρόφιμο αυτό υγιεινό ή ανθυγιεινό. Είναι σχεδόν απίθανο πως θα λάβετε συγκεκριμένη απάντηση, είτε θα σας πουν “το έχω ακούσει” ή “όλοι το λένε” ή “το διάβασα στο ίντερνετ” ή “θα σου στείλω βιντεάκι να δεις τι μας κρύβουν!” Αν πάλι σας πουν συγκεκριμένη ουσία, ρωτήστε σε τι δόση μπορεί αυτή η ουσία να κάνει κακό. Τότε θα σιγουρευτείτε πως ο άνθρωπος που διατυπώνει τον ισχυρισμό απλά παπαγαλίζει κάτι που διάβασε ή άκουσε αλλά ποτέ δεν μπήκε στον κόπο να δει αν αυτό που αναπαράγει είναι αλήθεια.

Σε κάθε περίπτωση μην περιμένετε από έναν άνθρωπο που βρίσκεται υπό την ψευδαίσθηση πως γνωρίζει πολύ περισσότερα απ’ ότι πραγματικά γνωρίζει, να καταλάβει πως έννοια της αποτοξίνωσης είναι ένας διατροφικός Μεσαίωνας. Η αποτοξίνωση είναι η λύση σε ένα πρόβλημα που δεν υπάρχει.