Γιατί η Ιστορία βοηθά στην κριτική σκέψη;

Πριν από μερικές μέρες μέρες έγραψα το 11ο άρθρο μου στα ελληνικά hoaxes, το οποίο μπορώ να πω ήθελα να είναι κείμενο – αφιέρωμα στην επιστήμη της ιστορίας και τα οφέλη τα οποία μπορεί να μας προσφέρει. Δυστυχώς όμως μέτρησα λάθος και νομίζοντας πως γράφω το 10ο κείμενό, μου έγραφα το 11ο (καταραμένα νεφελίμ).

Λάτρης της ιστορίας παρατήρησα πριν λίγες βδομάδες κάτι το οποίο μου προξένησε το ενδιαφέρον. Ήταν μια συνωμοσιολογία που έλεγε ότι υπάρχει μερίδα ανθρώπων που θεωρούν ότι ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος , δεν συνέβη ποτέ (μπορείτε να το δείτε εδώ κι εδώ). Προφανώς στο άκουσμα αυτής της μπούρδας η ανταπόκριση του κόσμου ήταν ιδιαίτερα μικρή. Παρόλα αυτά το γεγονός ότι ακούγεται , έστω και τόσο αμυδρά, κάτι τέτοιο , με κάνει να προβληματίζομαι. Πως κάποια άτομα ενώ έχουν απτές αποδείξεις όπως των επιζώντων του Β’ Παγκοσμίου (πολλών ανθρώπων οι πατεράδες και οι παππούδες που πολέμησαν τότε ζουν μέχρι σήμερα), των οπτικοακουστικών ντοκουμέντων, της ιστοριογραφίας αλλά και των κυβερνητικών αρχείων και άπειρα ακόμα πράγματα και επιλέγουν να θεωρήσουν τον πόλεμο αυτόν ένα ψέμα. Οι ρίζες αυτής της αμφισβήτησης είναι ξεκάθαρες και προέρχονται από την άρνηση του ολοκαυτώματος. Αλλά πέρα από το γεγονός ότι η κάθε συνωμοσιολογία δημιουργήθηκε για διαφορετικούς σκοπούς, εγώ ακόμα αναρωτιέμαι πως γίνεται να αμφισβητείται κάτι τόσο ξεκάθαρο με τόσες ρεαλιστικές αποδείξεις.

Δεν μπορώ να κατηγορήσω την ελληνική παιδεία αποκλειστικά για αυτό καθώς είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο που δεν κάνει εξαιρέσεις. Αλλά γιατί κάποιος να προσπαθεί να διαστρεβλώσει την ιστορία, την πρόσφατη ιστορία; Μου φαίνεται ιδιαίτερα λογικό το ενδεχόμενο πως όλες οι καλές συνωμοσιολογίες δημιουργήθηκαν και εξελίχθηκαν λόγω κενών ή ασαφειών στις πληροφορίες. Για την ακρίβεια, δεν υπήρχαν κενά και ασάφειες αλλά η ιστορία που πάντοτε μαθαίναμε στα σχολεία εστίαζε σε συγκεκριμένους τομείς. Όλοι ξέραμε πως υπήρχαν Ινδιάνοι στην Αμερική, κανείς όμως δεν μας έλεγε που πήγαν. Όλοι ξέραμε για τον Βασιλιά Λεωνίδα που θυσιάστηκε στις Θερμοπύλες αλλά λίγοι γνωρίζουμε ότι φυλάκισε τον αδερφό του και παντρεύτηκε την κόρη του (αδερφού του). Όλοι ξέρουμε ότι έγινε η Μικρασιατική καταστροφή και η καταστροφή της Σμύρνης αλλά κανείς δεν ξέρει γιατί τα στρατεύματα υπό τις διαταγές του τότε Βασιλιά δεν προστάτεψαν του πολίτες των παραλιακών πόλεων. Όλοι ξέρουμε ότι το 1940 ο Ιωάννης Μεταξάς είπε το ΌΧΙ αλλά κανείς δεν ξέρει ότι το είπε στα γαλλικά και συγκεκριμένα είπε «Alors, c’est la guerre!» που σημαίνει «Λοιπόν, αυτό σημαίνει πόλεμος!».

Τα παραδείγματα είναι πολλά κι είναι δύσκολο όταν αναζητάς την πραγματική ιστορία να μην μπλέξεις ακόμα και με συνωμοσιολογίες που σου πλασάρονται ως αληθινές. Η διαδικασία όμως της εξερεύνησης με τον συνδυασμό της κριτικής σκέψης σου δίνουν νέα εναύσματα κι από τη στιγμή που εσύ θα πλησιάσεις έστω και λίγο περισσότερο από κάποιον άλλον στην σφαιρική γνώση της ιστορίας, θα είσαι πλέον ευλογημένος από την αλτρουιστική και παιδαγωγική φιλοσοφία της. Δεν μιλώ να καταρρίπτουμε αναμφισβήτητα δεδομένα, αλλά όπως ανέφερα και παραπάνω, να κοιτάμε πάντοτε την ιστορία σφαιρικά και να ακολουθούμε τη λογική και τον δρόμο με τις ρεαλιστικότερες και απτότερες αποδείξεις. Μου φαίνεται αρκετά πιθανόν πως εάν παραμεληθεί η μάθηση της ιστορίας, σε 30-40 χρόνια που θα έχουν «φύγει» και οι τελευταίοι άνθρωποι που έζησαν από πρώτο χέρι τη δίνη του Β’ Παγκοσμίου, το φαινόμενο της “άρνησης του” ίσως να αυξηθεί. Δυστυχώς ο κόσμος χάνεται πολλές φορές , πάνω στην προσπάθεια της αναζήτησης της αλήθειας, παίρνοντας μια αόριστη και αδιασταύρωτη πληροφορία και κάνοντάς την προσωπικό εικόνισμα αλήθειας. Δεν είναι δύσκολο να στιγματίσεις έναν πληθυσμό ανθρώπων και να τους θεωρήσεις όλους ψεύτες (όπως κάνουν οι απαρνητές του Ολοκαυτώματος για τους Εβραίους). Επίσης δεν είναι δύσκολο να στιγματίσεις κι ένα ολόκληρο γεγονός , για προσωπικούς σου λόγους, την στιγμή που όλοι οι αυτόπτες μάρτυρες θα έχουν φύγει από τον κόσμο. Είναι αρκετά εύκολο, μπορώ να πω, να θίξεις τις τότε κυβερνήσεις ότι έστησαν ένα καλοφτιαγμένο ψέμα προκειμένου να φοβίσουν τον κόσμο. Μ’ ένα απλό ψάξιμο όλες οι συνωμοσιολογίες βασίζονται στο αίτιο του φόβου, “Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΜΑΣ ΨΕΚΑΖΕΙ” ή “ΤΑ ΝΕΦΕΛΙΜ ΠΙΝΟΥΝ ΤΟ ΑΙΜΑ ΜΙΚΡΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΓΙΑ ΝΑ ΜΕΝΟΥΝ ΠΑΝΤΑ ΣΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ”. Είναι μια κλασσική συνταγή αναζήτησης οπαδών, από την οποία βέβαια κερδίζουν λεφτά που ο μέσος πολίτης δεν τα βγάζει ούτε σε 10 χρόνια.

Όπως λοιπόν μου έλεγαν πάντοτε κάποιοι αρκετά καλοί παιδαγωγοί που συνάντησα στην ζωή μου, πως η παιδεία ξεκινάει από το σπίτι. Είναι υποχρέωσή μας λοιπόν, να αναζητούμε και να μαθαίνουμε την αλήθεια, πέρα από ιδεολογίες πολιτικές,οικονομικές ή θρησκευτικές, πέρα από προσωπικούς ενδοιασμούς και πάθη, πέρα από ιστορίες και μύθους. Γιατί γνωρίζουμε κι έχουμε την προδιάθεση να ξέρουμε την αλήθεια, ποιος δεν αντέδρασε όταν στο βιβλίο ιστορίας της 6ης Δημοτικού (βιβλίο το οποίο είχα) μας έλεγαν ότι η σφαγή στη Σμύρνη ήταν απλά ένας συνωστισμός; Δεν γίνεται να αμφισβητείς γεγονότα στα οποία σκοτώθηκαν με τον χειρότερο δυνατό τρόπο, θείοι και παππούδες σου και μετά να το γράφεις και σε βιβλίο. Είναι στα χέρια μας το εάν θα επιλέξουμε να είμαστε γνώστες της ιστορίας μας , όχι μόνο της τοπικής αλλά και την παγκόσμιας, και όποτε τυγχάνει να προσπαθούν να την αλλοιώνουν (είτε μέσω σχολικών βιβλίων είτε μέσω συνωμοσιολογικών blogs) εμείς θα πρέπει να γνωρίζουμε και να αναζητούμε πάντοτε την αλήθεια. Γιατί η αλήθεια της ιστορίας είναι αλληλένδετη με την κριτική σκέψη , άρα και με την αναζήτηση της πραγματικής και ωφέλιμης γνώσης.

Σπύρος Α. – Ethereal Society