5 επιχειρήματα κατά των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών

Καιρό τώρα σκέφτομαι να επισκεφθώ ξανά ένα θέμα που τριγυρνάει στα διαδίκτυα, αλλά συνεχώς το αναβάλω. Το θέμα είναι τα μεταλλαγμένα τρόφιμα και συνήθως εμφανίζεται μέσα από άρθρα που μοιράζουν φόβο και τρόμο.

Οι λόγοι που το απέφευγα είναι τρεις. Κατ’ αρχήν έχω ασχοληθεί με το θέμα από διάφορες πλευρές (επικινδυνότητα, διατροφική αξία, σύγκριση με οργανικά) και νιώθω πως το έχω κλείσει το θέμα.

Ο δεύτερος λόγος είναι πως αυτά τα θέματα, περί μεταλλαγμένων τροφών, έχουν πλέον ξεφύγει από το πλαίσιο της λογικής συζήτησης και έχουν φτάσει να είναι πίστη, θέση ζωής και όταν αγγίζεις τέτοια θέματα ο κόσμος δεν σκέφτεται λογικά. Σε κανέναν δεν αρέσει να του αμφισβητούν τις αξίες που έχει επιλέξει και η διατροφή, όσο έχουμε άφθονη και δεν χρειάζεται να κυνηγάμε και να πεινάμε, ανήκει σε αυτή τη κατηγορία. Το αποτέλεσμα τέτοιων άρθρων είναι πολλά υβριστικά σχόλια και ενώ δεν κόβω κανένα, δεν τα ευχαριστιέμαι ιδιαίτερα. Δεν μου αρέσουν οι συγκρούσεις.

Ο τρίτος είναι πως αυτά τα άρθρα δεν γίνεται να είναι μικρά μιας και αγγίζουν σημαντικά θέματα που χρειάζονται ανάλυση, και ούτε εσείς θέλετε να διαβάζετε κατεβατά, ούτε εγώ έχω πλέον τόσο χρόνο να τα γράψω.

Αλλά τελευταία «πολιορκούμαι» από ένα άρθρο που θα βρείτε εδώ και το οποίο αναφέρει 5 λόγους για τους οποίους δεν πρέπει να τρώμε γενετικά τροποποιημένα οργανισμούς (ΓΤΟ). Το άρθρο απλώς αναμασά αυτά που ακούμε χρόνια τώρα γύρω από το θέμα, οπότε θα κάνω τη καλύτερη δυνατή μετάφραση και όποιος θέλει ας διαβάσει το αρχικό κείμενο.

Λόγος 1ος: Οι ΓΤΟ είναι ανθυγιεινοί.
Από τα μέσα των 90’s, όταν εισήχθησαν οι ΓΤΟ στη διατροφή μας, οι τροφικές αλλεργίες έχουν αυξηθεί κατακόρυφα και θέματα υγείας όπως ο αυτισμός, προβλήματα πέψης και αναπαραγωγικές δυσλειτουργίες αυξάνονται συνεχώς. Πειράματα με ΓΤΟ σε ζώα έχουν καταλήξει σε ανεπάρκεια οργάνων, πεπτικές διαταραχές, στειρότητα και επιτάχυνση της γήρανσης. Παρά την ανακοίνωση της Αμερικανικής Ιατρικής Ένωσης το 2012 όπου αναφέρει ότι δεν βλέπει κανένα λόγο για τον οποίο οι ΓΤΤ να έχουν ειδική σήμανση, η Αμερικανική Ακαδημία Περιβαλλοντικής Ιατρικής έχει καλέσει τους γιατρούς να συνταγογραφούν μη ΓΤΟ δίαιτες για τους ασθενείς τους.
Ο συγγραφέας ξεκινά με συσχετισμό μεταξύ ΓΤΟ και αλλεργιών, κάτι που δεν στηρίζεται πουθενά. Αντιθέτως θα ήταν πιο εύκολο να κάνουμε ένα συσχετισμό μεταξύ οργανικών τροφών και αυτισμού μιας και τα δύο αυξάνονται σταθερά στη συγκεκριμένη περίοδο (δείτε το παρακάτω σχεδιάγραμμα). Αλλά και αυτό θα ήταν λάθος (δείτε Correlation – Causation Fallacy).

Από την άλλη, οι τροφικές αλλεργίες είναι μια εξαιρετικά αναποτελεσματική μέθοδος να τρομοκρατήσεις τους καταναλωτές για τους ΓΤΟ. Αυτό συμβαίνει διότι, όχι μόνο δεν έχει επιβεβαιωθεί καμία αλλεργία που να προκύπτει από ΓΤΟ, αλλά διότι οι ΓΤΟ ελέγχονται για αλλεργιογόνα. Με άλλα λόγια, πριν ένας ΓΤΟ βγει στην αγορά προς πώληση, έχει ελεγχθεί για ακριβώς αυτό, αν δηλαδή προκαλεί αλλεργίες. Οι έλεγχοι είναι αυστηροί και ενώ δεν είναι 100% απόλυτοι, όπως κανένας έλεγχος δεν είναι, τα αποτελέσματα βεβαιώνουν την ασφάλεια των ΓΤΟ.

Ο συγγραφέας μιλά και για έρευνες που έχουν γίνει σε ζώα, αν και δεν δίνει καμία που να υποστηρίζει τα λεγόμενά του. Αντιθέτως μετά από 19 χρόνια όπου ταΐζουμε εκατομμύρια ζώα με ΓΤΟ, βλέπουμε πως δεν υπάρχει κανένα απολύτως πρόβλημα.

Στο τέλος αναφέρει την Αμερικανική Ιατρική Ένωση η οποία λέει πως οι ΓΤΟ δεν είναι επικίνδυνοι για κατανάλωση, αλλά ξεχνάει να αναφέρει τους δεκάδες άλλους οργανισμούς σε όλο τον κόσμο που λένε ακριβώς το ίδιο. Αντιθέτως, η Αμερικανική Ακαδημία Περιβαλλοντικής Ιατρικής είναι μια ακαδημία που μάχεται κατά των ΓΤΟ. Σίγουρα όχι μια αξιόπιστη πηγή πληροφόρησης.

Λόγος 2^ος: Αύξηση χρήσης ζιζανιοκτόνων
Όταν η Monsanto σκέφητκε την ιδέα για τις Round-up Ready καλλιέργειες, η θεωρία ήταν να γίνουν οι καλλιέργειες ανθεκτικές στο φυτοφάρμακο που κανονικά θα τις σκότωνε. Αυτό σήμαινε πως οι αγρότες θα μπορούσαν να ψεκάσουν τα φυτά, σκοτώνοντας τα ζιζάνια και τα παράσιτα χωρίς να κάνει οποιαδήποτε ζημιά στις ίδιες τις καλλιέργειες. Ωστόσο, μετά από αρκετά χρόνια, πολλά ζιζάνια και παράσιτα έχουν γίνει πιο ανθεκτικά στο Round-Up, και η χρήση του ζιζανιοκτόνου αυξήθηκε (τόσο σε ποσότητα όσο και δύναμη) κατά 11% μεταξύ 1996 και 2011, το οποίο μεταφράζεται σε πολλά υπολείμματα παρασιτοκτόνων στα τρόφιμά μας.
Η παραπάνω περιγραφή είναι μια εξαιρετική απλοποίηση μια πιο περίπλοκης κατάστασης. Αρχικά να ξεκαθαρίσουμε πως η εισαγωγή Bt ΓΤΟ έχει ξεκάθαρα μειώσει τη χρήση παρασιτοκτόνων. Η χρήση του Round-Up έχει αυξηθεί λόγο της εισαγωγής σοδειών ανθεκτικών στο Round-Up, αλλά έχει μειώσει τη χρήση άλλων παρασιτοκτόνων. Μάλιστα η συνολική χρήση παρασιτοκτόνων έχει μειωθεί. Επιπλέον, το Round-Up είναι μεταξύ των λιγότερο τοξικών παρασιτοκτόνων που κυκλοφορούν. Συνεπώς είναι προφανές πως η τάση είναι προς τη μείωση της χρήσης παρασιτοκτόνων με ταυτόχρονη χρήση λιγότερο τοξικών υλικών. Αυτό μου ακούγεται ως καλό και όχι ως κακό.

Είναι αλήθεια πως η υπερβολική χρήση ενός παρασιτοκτόνου προκαλεί αύξηση της ανθεκτικότητας στους οργανισμούς που προσπαθεί να καταπολεμήσει. Αυτό είναι χαρακτηριστικό της φύσης η οποία προσαρμόζεται και εξελίσσεται και ισχύει για όλα τα παρασιτοκτόνα και όχι μόνο το Round-Up. Ισχύει ακόμα και για τα οργανικά παρασιτοκτόνα που χρησιμοποιούνται στις οργανικές καλλιέργειες, τα οποία επειδή είναι λιγότερο τοξικά, χρησιμοποιούνται σε μεγαλύτερες ποσότητες.

Λόγος 3ος: Είναι παντού!
Οι ΓΤΟ αποτελούν περίπου το 70-80% των τροφίμων μας στις Ηνωμένες Πολιτείες. Τα περισσότερα τρόφιμα περιέχουν ΓΤΟ. Αλλά υπάρχουν επίσης και φρέσκα λαχανικά, όπως το καλαμπόκι,η  παπάγια κα το σκουός. Η πρώτη θέση για τις δύο πιο πάνω γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες στις Ηνωμένες Πολιτείες πηγαίνει στο καλαμπόκι και τη σόγια. Σκεφτείτε πόσα τρόφιμα στο ντουλάπι ή το ψυγείο σας περιέχουν καλαμπόκι ή τα υποπροϊόντα του (σιρόπι καλαμποκιού υψηλής φρουκτόζης) ή σόγιας και τα υποπροϊόντα της (μερικώς υδρογονωμένο σογιέλαιο)
Δεν καταλαβαίνω που είναι το πρόβλημα. Οι ΓΤΟ είναι ασφαλείς για κατανάλωση και κάνουν μικρότερο κακό στο περιβάλλον από τις συμβατικές καλλιέργειες, οπότε δεν θα με ενοχλούσε αν το 100% των τροφών μας ήταν από ΓΤΟ (Όλα όσα τρώμε είναι γενετικά τροποποιημένα, απλώς η τροποποίηση δεν έχει γίνει στο εργαστήριο από επιστήμονες, αλλά από αγρότες και κτηνοτρόφους μέσω τις τεχνητής επιλογής).

Στη πραγματικότητα όλα τα πλάσματα σε αυτό το πλανήτη μοιραζόμαστε τα περισσότερα γονίδια και την ίδια βασική χημεία. Δεν υπάρχει «γονίδιο ψαριού» αλλά γονίδιο που χρησιμοποιούν τα ψάρια και το οποίο υπάρχει, πιθανώς ανενεργό, σε πολλά άλλα πλάσματα, ακόμα και στον άνθρωπο.

Λόγος 4ος: Οι καλλιέργειες ΓΤΟ δεν εξασφαλίζουν μεγαλύτερες σοδειές.
Όπως αποδεικνύεται, η απόδοση των ΓΤΟ καλλιεργειών δεν είναι τόσο ελπιδοφόρα. Στην πραγματικότητα, σε ορισμένες περιπτώσεις αποδίδουν λιγότερο από τους μη-ΓΤΟ. Στο συμπέρασμα αυτό κατέληξε σε μια 20ετή μελέτη που διεξήχθη από το Πανεπιστήμιο του Ουισκόνσιν και χρηματοδοτήθηκε από το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ. Αναιρώντας έτσι ένα από τα κύρια επιχειρήματα υπέρ των ΓΤΟ.
Χαίρομαι που δίνεται επί τέλους μια έρευνα. Το παραπάνω είναι μια κλασσική περίπτωση ενός στοιχείου που είναι μισό-αλήθεια και για αυτό είναι πιο αποτελεσματικό ως όπλο προπαγάνδας.

Οι σοδειές ΓΤΟ που έχουμε σήμερα δεν είναι φτιαγμένες να αυξήσουν τις σοδειές αλλά να τις κάνουν πιο προβλέψιμες. Είναι λοιπόν φτιαγμένες να δώσουν την ίδια ποσότητα ακόμα και τα δύσκολα χρόνια μειώνοντας τις απώλειες από παράσιτα, αρρώστιες και ξηρασία.

Που καταλήγει η έρευνα που αναφέρει ο συγγραφέας;
Η ανάλυσή τους, που δημοσιεύθηκε σε ένα άρθρο στο Nature Biotechnology στις 7 Φεβρουαρίου, επιβεβαιώνει τη γενική αντίληψη ότι το μεγαλύτερο όφελος του γενετικά τροποποιημένου (ΓΤ) καλαμποκιού δεν προέρχεται από την αύξηση των αποδόσεων κατά μέσο όρο τα καλά χρόνια, αλλά από τη μείωση των απωλειών κατά τη διάρκεια των κακών ετών.
Αυτό βέβαια είναι λίγο διαφορετικό από ότι ισχυρίζεται ο συγγραφέας και αφορά μονάχα το καλαμπόκι. Ο ΓΤΟ του βαμβακιού έχει αυξήσει τη σοδειά κατά μέσο όρο 24% αυξάνοντας τα κέρδη και τη ποιότητα ζωής αγροτών στην Ινδία.

Μια μετα-ανάλυση του 2014 κατέληξε στο συμπέρασμα πως:
Κατά μέσο όρο, η υιοθέτηση της τεχνολογίας ΓΤΟ έχει μειώσει τη χρήση χημικών φυτοφαρμάκων κατά 37%, έχει αυξήσει τις αποδόσεις των καλλιεργειών κατά 22% και έχει αυξήσει τα αγροτικά κέρδη κατά 68%. Η αύξηση αποδόσεων και η αντοχή στα παράσιτα είναι μεγαλύτερη για τις καλλιέργειες που είναι ανθεκτικές στα έντομα παρά για αυτές που είναι ανθεκτικές στα ζιζανιοκτόνα. Οι αποδόσεις και το κέρδος είναι υψηλότερα στις αναπτυσσόμενες χώρες από ότι στις ανεπτυγμένες χώρες.
Αλλά οι πολέμιοι των ΓΤΟ εξακολουθούν να παρουσιάζουν άλλα δεδομένα ως πραγματικά.

Λόγος 5ος: Η άρνηση σήμανσης στις ΗΠΑ
Πολλές από τις εταιρείες που έχουν συμφέρον στη διατήρηση των ΓΤΟ στην αγορά δεν θέλουν να ξέρετε ποια τρόφιμα περιέχουν τα συστατικά αυτά. Για το λόγο αυτό, έχουν σταματήσει πρόσφατες προσπάθειες από τις πολιτείες, όπως η Καλιφόρνια και η Ουάσιγκτον, να απαιτείται η σήμανση των γενετικά τροποποιημένων προϊόντων. Και δεδομένου ότι έχουν βαθιές τσέπες (σ.σ. οι εταιρίες που μάχονται τη σήμανση), ήταν επιτυχείς – για την ώρα. Οι εταιρείες που ξόδεψαν τα περισσότερα για τις εκστρατείες αυτές είναι η Monsanto (που παράγει σπόρους ΓΤΟ), η Pepsi, η Coca Cola, η Nestle και η General Mills, που παράγουν μερικά από τα πιο επεξεργασμένα τρόφιμα που υπάρχουν. Παρεμπιπτόντως, οι περισσότερες άλλες ανεπτυγμένες χώρες, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ιαπωνία, η Αυστραλία, η Βραζιλία, και η Κίνα έχουν υποχρεωτική επισήμανση των γενετικά τροποποιημένων τροφίμων. ΤΡΟΦΗ ΓΙΑ ΣΚΕΨΗ!
Εδώ βλέπουμε ένα κλασσικό παράδειγμα δαιμονοποίησης και προσπάθειας να φανεί μια συνωμοσία πίσω από τη μη έγκριση σήμανσης στα τρόφιμα. Το γεγονός πως η βιομηχανία οργανικών τροφίμων πιέζει για τη σήμανση (ο ανταγωνισμός των εταιριών που παράγουν ΓΤΟ δηλαδή) και έχει τζίρους 39δις δολάρια το χρόνο, περνάει απαρατήρητο.

Αλλά ακόμα και έτσι δεν έχει σημασία. Όπως είδαμε τα ΓΤΟ είναι ασφαλή για τον άνθρωπο και λιγότερο επιβλαβή για το περιβάλλον από τις συμβατικές καλλιέργειες. Το ότι υπάρχουν πολιτικά ζητήματα και διαφωνίες δεν αλλάζει τα στοιχεία που έχουμε. Αντιθέτως, για αυτό έχουμε την επιστημονική διαδικασία ώστε να μη βασιζόμαστε σε πολιτικές αποφάσεις που δεν έχουν πάντα σχέση με την επιστήμη.

Συμπέρασμα:

Τα παραπάνω δεν είναι παρά ένα δείγμα από την αντι-ΓΤΟ προπαγάνδα. Έχω και παλαιότερα αναφερθεί στο θέμα αντιμετωπίζοντας και άλλα επιχειρήματα. Μέχρι στιγμής τα περισσότερα βασίζονται στο συναίσθημα και όχι στη λογική και αυτά που μοιάζουν λογικά τελικά καταρρίπτονται όταν ελέγχονται.

Είμαι υπέρ των ελέγχων στους ΓΤΟ. Είμαι υπέρ των αυστηρών ελέγχων. Το ότι υπάρχουν τρόφιμα που έχουν μεταλλαχθεί με χημικά ή χρήση ραδιενέργειας εκτός εργαστηρίου, δεν ελέγχονται και θεωρούνται οργανικά, είναι ένα ζήτημα ασφάλειας, υποκρισίας, άγνοιας και διπλών στάνταρ.

Το απαραίτητο, σε κάθε περίπτωση, είναι να υπάρχει σωστός και συνεχής έλεγχος και αυτό σήμερα υπάρχει για τους ΓΤΟ και δεν πρέπει να αλλάξει. Τα μαθήματα  που έχουμε πάρει από ανεξέλεγκτες αγορές είναι πολλά και άσχημα (δείτε ομοιοπαθητική).

Η καμπάνια κατά των ΓΤΟ είναι κυρίως μια συναισθηματική αντίδραση στο φόβο και την ανησυχία, και δεν βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα.

Greek Skeptic