Έλεγχος προκαταλήψεων

Όλοι έχουμε προκαταλήψεις. Είναι αναπόφευκτο. Ακόμα και οι πιο ορθολογιστές, ακόμα και οι πιο έμπειροι, όλοι έχουμε απόψεις, ιδέες ή και πιστεύω τα οποία, σε κάποιο βαθμό, δεν είναι παρά προκαταλήψεις.

Θυμάμαι πριν χρόνια που είχα γνωρίσει ένα φίλο φίλου σε κάποια παραλία. Ήταν ένα παιδί γεμάτο τατουάζ, αρκετά σκουλαρίκια σε διάφορα μέλη τους σώματος και, όπως είναι λογικό, μάζευε τα βλέμματα πιο πολύ και από κουνελάκι του Playboy. Η πρώτη μου αντίδραση ήταν «Ωχ, τι είναι τούτο και γιατί μας το έφερε ο άλλος». Περιττό να πω πως τελικά ο άνθρωπος αυτός ήταν εξαιρετικά ενδιαφέροντας, με εντυπωσιακές γνώσεις και μπορούσε να κάνει πολύ καλές συζητήσεις για σχεδόν όλα τα θέματα. Η πρώτη μου εκτίμηση, που είχε βασιστεί στην εμφάνισή του, ήταν εντελώς λανθασμένη.

Είναι εντελώς ανθρώπινο να έχουμε προκαταλήψεις και μάλιστα είναι από εξαιρετικά δύσκολο έως εντελώς αδύνατο να τις ξεφορτωθούμε όλες. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να ελέγχουμε συνεχώς τον εαυτό μας και σε κάθε μας απόφαση ή συμπέρασμα να αναρωτιόμαστε αν έχουμε αποφασίσει με βάση τη λογική ή μας παρέσυρε το συναίσθημα.

Προκειμένου να ελέγξουμε τον εαυτό μας είναι σημαντικό να κάνουμε ένα μικρό τεστ. Ας δούμε την ιστορία της Tahera Ahmad, της διευθύντριας του τμήματος Interfaith Engagement στο Πανεπιστήμιο Northwestern, η οποία ταξίδευε με μια πτήση της United Airlines και ζήτησε από την αεροσυνοδό να της δώσει ένα κουτάκι αναψυκτικό. Η αεροσυνοδός της έδωσε ένα ανοιγμένο και η Ahmad ζήτησε να της δώσει ένα κλειστό, αναφέροντας κάποιους λόγους υγιεινής.

Η αεροσυνοδός αρνήθηκε. Αργότερα η αεροσυνοδός έδωσε στον διπλανό της ένα κλειστό κουτάκι μπύρας και η Ahmad ρώτησε την αεροσυνοδό γιατί δεν δόθηκε και σε αυτή ένα κλειστό κουτάκι. Η αεροσυνοδός απάντησε πως δεν είχε δικαίωμα να δώσει κλειστό κουτάκι στους επιβάτες διότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν όπλο.

Σε αυτή την απάντηση η Ahmad αναρωτήθηκε, λογικά, για ποιο λόγο αυτό ισχύει για την ίδια και όχι για τον διπλανό της, όταν ένας άλλος επιβάτης της απάντησε με πολύ επιθετικό ύφος: Γιατί είσαι μουσουλμάνα και γιατί θα το χρησιμοποιήσεις ως όπλο, οπότε βγάλε το σκασμό! (You Muslim, you need to shut the fuck up — you know you would use it as a weapon, so shut the fuck up!)

Λογικό είναι η Ahmad να ένιωσε πολύ άσχημα και η εμπειρία να την έκανε να κλάψει. Δεν ξέρω ακριβώς τι έγινε, έχουμε μόνο τη δική της μαρτυρία μιας και η United Airlines ερευνά το θέμα.

Αρκετοί θα διαβάσουν τη παραπάνω ιστορία και θα έχουν από απαθή μέχρι εχθρική προς την Ahmad στάση. Εγώ προσωπικά σε πολλά άρθρα μου έχω πει πόσα προβλήματα δημιουργεί το Ισλάμ και πόσο επικίνδυνη θρησκεία είναι. Αλλά είναι ξεκάθαρο πως δεν είναι όλοι οι πιστοί τρομοκράτες και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να τους φερόμαστε σαν να είναι.

Αν αντιστρέψουμε την ιστορία; Αν αντί για μια μαντηλοφορούσα μουσουλμάνα είχαμε μια λευκή Ορθόδοξη Χριστιανή που ρωτούσε κάτι ασήμαντο σε μια πτήση της Saudia Airlines και δεχόταν λεκτική επίθεση από μουσουλμάνους άντρες; Θα ήταν η αντίδρασή σας η ίδια;

Αν δεν ήταν, αν θα αντιδρούσατε διαφορετικά στις δύο περιπτώσεις, τότε πρέπει να κοιτάξετε λίγο τις προκαταλήψεις σας.

Το θέμα δεν αφορά τη θρησκεία, μη βιαστείτε. Το παραπάνω είναι απλώς ένα παράδειγμα που πήρα από τη ζωή. Αφορά και την πολιτική και σχεδόν όλες τις επαφές μας με τους άλλους ανθρώπους. Το να κατατάξεις όλους τους ανθρώπους στην ίδια κατηγορία με βάση ένα χαρακτηριστικό τους (φύλο, θρησκεία, πολιτικές πεποιθήσεις, σεξουαλικές προτιμήσεις) δεν είναι απλώς τραγικό λάθος, αλλά πρόκειται για πνευματική τεμπελιά.

Όταν ακολουθείς τον τεμπέλικο δρόμο του τσουβαλιάσματος προκειμένου να μην χρησιμοποιήσεις κριτική σκέψη, τότε κάνεις μεγάλο λάθος και αδικείς χιλιάδες ή και περισσότερους ανθρώπους.

Για αυτό το λόγο οι προκαταλήψεις μας πρέπει να ελέγχονται συνεχώς. Αλλά αν δεν σας ενδιαφέρει να είστε δίκαιοι με όλους και δεν σας ενοχλεί να πιστεύετε πως όλες οι γυναίκες πχ, είναι χαζές, απλώς σκεφτείτε πως την επόμενη φορά μπορεί εσείς να είστε το θύμα των προκαταλήψεων. Ίσως αυτό σας ευαισθητοποιήσει.

Greek Skeptic