Βρήκαν οι επιστήμονες ενδείξεις εξωγήινου πολιτισμού; Αμφιβάλλω αλλά έχει ενδιαφέρον…

Τις τελευταίες μέρες μία δημοσίευση άρθρου αστρονόμων χαίρει “εξωγήινης” προσοχής (εδώ, εδώ, εδώ κλπ). Το άρθρο δεν αναφέρει πουθενά εξωγήινους, ούτε καν συνεπάγεται κάτι τέτοιο μέσα από το περιεχόμενό του. Η αλήθεια είναι ότι εντόπισαν ένα άστρο το οποίο συμπεριφέρεται τόσο περίεργα που δεν μπορεί να εξηγηθεί απλά, ενώ κάποιοι από τους επιστήμονες που συμμετέχουν σε αυτή την εργασία παίρνουν στα σοβαρά την ιδέα ότι ίσως (ΙΣΩΣ!) πίσω από αυτό το φαινόμενο να βρίσκεται ένας εξωγήινος πολιτισμός.

Μην αφήσετε όμως να σας συνεπάρει η ιδέα, όπως έχει ήδη συμβεί στα κοινωνικά δίκτυα και τα ΜΜΕ. Οι επιστήμονες που ασχολούνται με το θέμα είναι ιδιαίτερα σκεπτικοί και προσεγγίζουν ορθά αυτή τη μικρή πιθανότητα ως ένα ενδεχόμενο. Όμως αυτό δε γίνεται με το χολιγουντιανό στυλ του αστρονόμου που γνωρίζει καλά ότι είναι εξωγήινοι αλλά δεν μπορεί να πείσει τους στενόμυαλους κυνικούς συναδέλφους του.

Τί είναι αυτό που κάνει το φως του KIC 8462852 να συμπεριφέρεται τόσο περίεργα. Μία ζώνη από υπολείμματα και σκόνη ίσως να ήταν μια εξήγηση. (Artist drawing by NASA/JPL-Caltech/T. Pyle (SSC))

Πάμε πρώτα να δούμε τη λέει η επιστήμη:

Το αστέρι ονομάζεται KIC 8462852, και είναι ένα από τα εκατό χιλιάδες και πλέον αστέρια που έχουν παρατηρηθεί από την αποστολή Κέπλερ της NASA. Ο Κέπλερ κοίταξε αυτά τα αστέρια, ψάχνοντας για μειώσεις στη φωτεινότητα τους. Αυτές οι πολύ ελαφριές μειώσεις μπορεί να οφείλονται σε πολλούς παράγοντες, με τον πιο σημαντικό να είναι το αστέρι να έχει πλανήτες, και ένας (ή περισσότεροι) από αυτούς να περιστρέφεται γύρω του με τέτοιο τρόπο ώστε να διέρχεται άμεσα μπροστά από το άστρο, όπως φαίνεται από τη Γη. Αν συμβαίνει κάτι τέτοιο, παρατηρούμε μια μικρή μείωση του αστρικού φωτός, συνήθως λιγότερο από ένα τοις εκατό. (για ένα πλανήτη σαν τη γη θα ήταν περίπου 1/10000 )

Χιλιάδες εξωπλανήτες έχουν βρεθεί με αυτόν τον τρόπο. Συνήθως ο πλανήτης είναι σε μια μικρή τροχιά, έτσι η μείωση που παρατηρούμε είναι επαναλαμβανόμενη (περιοδική) κάθε λίγες ημέρες, εβδομάδες ή μήνες ανάλογα με το μέγεθος της τροχιάς του πλανήτη.

Το KIC 84628522 είναι ένα αστέρι με περισσότερη μάζα, πιο ζεστό και φωτεινότερο από τον ήλιο ενώ απέχει περίπου 1.500 έτη φωτός, μια αξιοπρεπή απόσταση και γι ‘αυτό και δεν είναι ορατό με γυμνό μάτι. Τα δεδομένα του Κέπλερ γι’ αυτό το αστέρι είναι όντως περίεργα. Υπάρχουν μειώσεις στο φως του, αλλά δεν είναι περιοδικές. Επίσης κάποιες από αυτές τις μειώσει είναι πολύ βαθιές με μία να μειώνει το φώς του κατά 15 τοις εκατό, και μία άλλη κατά ένα επιβλητικό 22 τοις εκατό!

Η φωτεινότητα του KIC 8462852 μεταβάλετε με πολύ περίεργο τρόπο που δε μοιάζει με τίποτα που έχουμε δει μέχρι σήμερα. (Boyajian κ.α.)

Είναι αμέσως ξεκάθαρο ότι δεν έχουμε να κάνουμε με πλανήτη. Ακόμη και στο μέγεθος του Δία ένας πλανήτης θα μπλόκαρε μόλις το 1 τοις εκατό του φωτός αυτού του είδους άστρων, και αυτό είναι όσο μεγάλο όσο θα μπορούσε να είναι ένας πλανήτης. Δεν μπορεί επίσης να οφείλεται σε αστέρι, αφού θα ήταν ορατό καθώς και η έλλειψη επανάληψης του σήματος διαψεύδει και τις δύο αυτές υποθέσεις. Ό,τι και να είναι αυτό που εμποδίζει το φως του αστεριού είναι μεγάλο, πολύ μεγάλο, σχεδόν όσο η μισή επιφάνεια του αστεριού.

Αποδεικνύεται ότι υπάρχουν εκατοντάδες από αυτές τις μειώσεις στο φως του συγκεκριμένου άστρου που δεν  είναι καθόλου περιοδικές και έχουν πάρα πολύ περίεργη μορφή. Ένας πλανήτης παρεμποδίζει το φως ενός άστρου με μια γενικά συμμετρική ακολουθία. Μόλις περνά από μπροστά από το άστρο, το φως μειώνεται ανεπαίσθητα, παραμένει σταθερό σε αυτό το επίπεδο, και μετά από λίγο επανέρχεται. Η μείωση στη 800-στή ημέρα δεδομένων από το KIC 84628522 δεν το κάνει αυτό. Η φωτεινότητα πέφτει αργά και μετά αυξάνεται απότομα. Ένα άλλο γεγονός στην 1500-στη ημέρα έχει μια σειρά από πάνω-κάτω μέσα στο κύριο βύθισμα. Υπάρχει επίσης μία εμφανής αλλαγή στη φωτεινότητα που φαίνεται να πηγαίνει πάνω-κάτω περίπου κάθε 20 ημέρες για εβδομάδες, και στη συνέχεια εξαφανίζεται εντελώς. Είναι πιθανό να πρόκειται για τυχαίες διελεύσεις, αλλά δεν παύει να είναι παράξενο.

Ίσως μία πλανητική σύγκρουση να άφησε πίσω της κομμάτια και νέφη σκόνης που σκιάζουν το άστρο. (Drawing by NASA/JPL-Caltech/T. Pyle (SSC))

Οι συγγραφείς του άρθρου έκαναν μία πολύ καλή δουλειά ώστε να εξαλείψουν οποιεσδήποτε αμφιβολίες στα δεδομένα, όπως πρόβλημα επεξεργασίας ή κάποιος θόρυβος στα όργανα μετρήσεως κλπ. Επίσης απορρίπτεται και η υπόθεση ότι είναι κάτι στην επιφάνεια του άστρου όπως αστρικές κηλίδες. Ίσως μία πλανητική σύγκρουση επικών διαστάσεων η οποία έχει αφήσει σύννεφα σκόνης και υπολειμμάτων σε τροχιά γύρω από το άστρο; και αυτό απορρίπτεται αφού ένα τέτοιο σύννεφο σκόνης λόγω της ακτινοβολίας του άστρου θα ήταν θερμό και άρα θα έπρεπε να λάμπει στο υπέρυθρο φάσμα. Όμως μέτρησαν τη ποσότητα της υπέρυθρης ακτινοβολίας και είναι ακριβώς στα επίπεδα που θα έπρεπε από ένα άστρο τέτοιας κατηγορίας. Άρα συμπεραίνουμε με αρκετή σιγουριά πως τέτοιο σύννεφο σκόνης δεν υπάρχει.

Έτσι οι επιστήμονες υπέθεσαν ότι το φαινόμενο συμβαίνει λόγω ύπαρξης μίας συστοιχίας κομητών οι οποίοι περιτριγυρίζονται από νέφη υλικών που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν τις μετρήσεις που βλέπουμε. Αν κάποιο άλλο άστρο ερχόταν πολύ κοντά στο KIC 84628522 ίσως να προκαλούσε διαταραχή στο νέφος Oort ώστε να προκληθεί υπερπαραγωγή κομητών που θα έπεφταν προς το άστρο. Αυτά όλα τα κομμάτια πάγου καθώς πλησιάζουν στο KIC 84628522 θα εξαχνίζονταν μπλοκάροντας το φως του με το χαοτικό τρόπο που παρατηρούμε. Επίσης η παρατηρούμενη απουσία επιπλέον υπέρυθρης ακτινοβολίας δεν είναι και τόσο προβληματική σε αυτή τη περίπτωση. Τέλος τυχαίνει να υπάρχει ένας κόκκινος νάνος μόλις 130 δις χιλιόμετρα μακρυά από το KIC 84628522 που θα μπορούσε να επηρεάσει το νέφος Oort, γεγονός που προσθέτει επιπλέον βάρος στην υπόθεση των κομητών.

Τι μένει λοιπόν να καταλάβουμε από όλα αυτά;

Έχοντας την ίδια απορία η επικεφαλής συγγραφέας του άρθρου Tabetha Boyajian, έδειξε τα αποτελέσματα στον Jason Wright, ένα αστρονόμο που μελετά εξωπλανήτες και, όχι τυχαία, έχει κάνει έρευνα στο πώς να εντοπιστούν σημάδια προηγμένων εξωγήινων πολιτισμών στα δεδομένα του  Κέπλερ. (δεν κάνω πλάκα)

Η ιστορία έχει ως εξής, πριν δεκαετίες ο φυσικός Freeman Dyson εκλαΐκευσε την ιδέα ότι ο πολιτισμός μας θα μπορούσε να κάνει συγκομιδή ηλιακής ενέργειας μέσω χιλιάδων γιγαντιαίων φωτοβολταϊκών στοιχείων σε τροχιά γύρω από τον ήλιο. Το κάθε στοιχείο θα έστελνε ασύρματα την ενέργεια πίσω στη γη.  Έτσι θα λυνόταν εξολοκλήρου το ενεργειακό πρόβλημα. Μάλιστα αυτή η ιδέα εξελίχθηκε στην Σφαίρα Dyson όπου στην ουσία ένα άστρο θα μπορούσε να περιτριγυριστεί εξολοκλήρου από φωτοβολταϊκά δημιουργώντας μία σφαίρα που θα εσωκλείσει το άστρο. Μάλιστα έγιναν μελέτες ενώ αστρονόμοι έψαξαν (αλλά δεν βρήκαν) μέχρι σήμερα την ιδιαίτερη υπογραφή που θα είχε ένα τέτοιο κολοσσιαίο κατασκεύασμα στις παρατηρήσεις άστρων.  Επιστρέφοντας λοιπόν στη περίπτωση του KIC 84628522 ίσως αυτό που βλέπουμε στα δεδομένα να είναι ένα τέτοιο αντικείμενο υπό κατασκευή. Επιστημονική φαντασία θα πείτε, πιθανότατα, όμως έστω και αυτές οι απειροελάχιστες πιθανότητες να είναι κάτι τέτοιο, αξίζουν μία μικρή επιπλέον έρευνα.

Έτσι και γίνεται, οι Boyajian και Wright έχουν ήδη κάνει αίτηση για την χρήση ραδιοτηλεσκοπίου ώστε να επεκτείνουν τα δεδομένα παρατηρήσεων και στο φάσμα των ραδιοκυμάτων. Εξάλλου αυτές οι παρατηρήσεις εκτός από την έρευνα για ράδιο-σήματα κάποιου εξωγήινου πολιτισμού (βλ. SETI) θα είναι και χρήσιμες για την επίλυση του βασικού προβλήματος των περίεργων παρατηρήσεων του Κέπλερ. Επίσης όπως εξάλλου προτείνει και η Boyajian στο άρθρο θα πρέπει να γίνουν και παρατηρήσεις για τον εντοπισμό σημάτων από κομήτες κάτι που θα μπορούσε να δώσει και μία αναπάντεχη φυσική εξήγηση που δεν την έχουμε σκεφτεί ακόμα.

Κλείνοντας, είτε εξωγήινοι που κατασκευάζουν γιγαντιαία συστήματα για την ενεργειακή τους πολιτική, είτε, υπερβολικά πιο πιθανό, ένα φυσικό φαινόμενο, η αιτία των περίεργων δεδομένων από την παρατήρηση του KIC 84628522 δεν έχει ξεκαθαρίσει ακόμα. Θα είναι πολύ ενδιαφέρον να δούμε που θα καταλήξουν οι αστρονόμοι με τις νέες παρατηρήσεις τα επόμενα χρόνια.