Οι περιπέτειες ενός ρητού. Αριστοτέλης, Αλέξανδρος ή μήπως Δημόκριτος;

Τις προάλλες έπεσε στην αντίληψή μου αυτό το ρητό. Υπογραφή Αριστοτέλης . Για να δούμε, είναι έτσι;

ΑΝΕΠΙΒΕΒΑΙΩΤΟ

Στα περισσότερα “αποφθεγματάδικα” το βρίσκουμε κάπως έτσι:

Επειδή είναι αρκετά πιο εξειδικευμένο ζήτησα και τη συνδρομή της φίλης blogger Αθηνάς, η οποία μου επεσήμανε τα εξής:

“Ο Αριστοτέλης αναφέρεται στην ανδρεία σε αυτά τα χωρία:

• Περί αρετών και κακιών, 1250b 43‐1251a 5.
• Ηθικά Νικομάχεια, 1115a έως 1116a
• Ηθικὰ Ευδήμεια, 1229a 14‐21

Δεν βλέπω κάτι σχετικό.

Το πιο κοντινό στο ρητό  είναι αυτό: «τὸ μὲν γὰρ καρτερεῖν ἐστὶν ἐν τῷ ἀντέχειν, ἡ δ᾽ ἐγκράτεια ἐν τῷ κρατεῖν, ἕτερον δὲ τὸ ἀντέχειν καὶ κρατεῖν, ὥσπερ καὶ τὸ μὴ ἡττᾶσθαι τοῦ νικᾶν: διὸ καὶ αἱρετώτερον ἐγκράτεια καρτερίας ἐστίν» Ηθικά Νικομάχεια 1149b

Πρόκειται για το συμπέρασμα της σύγκρισης ανάμεσα στον εγκρατή και τον καρτερικό. Ο εγκρατής, λέει, παραμένει σταθερός στον ορθό λόγο και δεν τον εγκαταλείπει λόγω του πάθους του. Είναι σε θέση να κυριαρχεί επάνω στις ευτελείς επιθυμίες από τις οποίες διακατέχεται. (1152a). Όταν το απαιτούν οι περιστάσεις, πρόθυμα αλλάζει γνώμη, γι’ αυτό διαφέρει από τον ισχυρογνώμονα, ο οποίος είναι αμαθής και άξεστος. (1151b). Ο καρτερικός αντέχει τις λύπες, κάτι που δεν καταφέρνει ο μαλθακός … και καταλήγει στο 1149b

Φυσικά, δεν εννοεί καθόλου ότι θεωρεί «περισσότερο ανδρείο εκείνον που νικά τις επιθυμίες του παρά εκείνον που νικά τους εχθρούς του», αλλά κάνει μία σύγκριση «καρτερώ σημαίνει αντέχω, εγκράτεια σημαίνει νικώ (επικρατώ) και είναι άλλο το αντέχω και άλλο το νικώ, όπως ακριβώς «το δεν ηττώμαι» διαφέρει από το «νικώ». Γι’ αυτό είναι προτιμότερη η εγκράτεια από την καρτερία»

Για κάτι παρεμφερές που είχα βρει, το οποίο αν κι αποδίδεται στον Αλέξανδρο μερικοί υποστηρίζουν ότι αναφέρεται στον Αριστοτέλη, η Αθηνά από το πολύ καλό ιστολόγιο grethexis μου είπε τα εξής:

“Αυτό το αναφέρει ο Πλούταρχος στο “Βίοι Παράλληλοι, Αλέξανδρος” κεφ. 21 “ἀλλ’ Ἀλέξανδρος ὡς ἔοικε τοῦ νικᾶν τοὺς πολεμίους τὸ κρατεῖν ἑαυτοῦ βασιλικώτερον ἡγούμενος, οὔτε τούτων ἔθιγεν, οὔτ’ ἄλλην ἔγνω γυναῖκα πρὸ γάμου πλὴν Βαρσίνης”.

Δώσε σημασία στο “ὡς ἔοικε”, που σημαίνει “απ’ ό,τι φαίνεται”, “κατά πάσα πιθανότητα”. Τέλος, δεν το συσχετίζει με τον Αριστοτέλη.”

Τελικά βρε Αθηνά  μήπως το έκλεψαν από τον Δημόκριτο;

“Ναι, ο Δημόκριτος το είπε αυτό και είναι σχετικό, αν και βέβαια, δεν λέει ότι είναι ανώτερος αυτός που επικρατεί των ηδονών. Λέει ότι ΚΑΙ αυτός είναι ανδρείος, όπως εκείνος που υπερτερεί του εχθρού.“

*********

Ωχ! και ποιανού είναι ρε γυναίκα το παιδί;

Ρε μπας κι έχουμε καμιά “επανεισαγωγή” ρητού … Και Voilà

Με λίγο ψάξιμο εντοπίζω το απόσπασμα στην αγγλική wikipedia που δίνει σαν πηγή το “Ανθολόγιο” του Ιωάννη Στοβαίου . Εκεί όμως υπάρχει μόνο αυτό του Δημόκριτου που είδαμε παραπάνω

Εν τω μεταξύ στο αντίστοιχο ελληνικό λήμμα της wikipedia δεν αναφέρετε καθόλου η φράση.

Επομένως καταλήγουμε ότι αφού δεν υπάρχει σε κάποιο χειρόγραφο (και τουλάχιστο μέχρι αποδείξεως του αντιθέτου) Αριστοτέλης ΓΙΟΚ.

Αν κάποιος φίλος γνωρίζει κάτι περισσότερο, ας μας ενημερώσει.

Γιώργος Γ. – Antichainletter