Όταν πεθαίνουμε, γνωρίζουμε ότι έχει έρθει το τέλος;

Πρόσφατα κυκλοφόρησε η είδηση πως μια νέα μελέτη δείχνει ότι ο εγκέφαλος διατηρεί συνειδητότητα για λίγα λεπτά μετά την ανακοπή καρδιάς. Ο εν λόγω ισχυρισμός αποτελεί διαστρέβλωση πραγματικής επιστημονικής μελέτης.

Παραδείγματα: cnn.gr, iefimerida.gr

Παρά το γεγονός ότι τα άρθρα που κυκλοφόρησαν αναφέρουν πως πρόκειται για νέα έρευνα, στη πραγματικότητα η μελέτη δημοσιεύτηκε το 2014 στο περιοδικό Resuscitation και φαίνεται πως ήρθε ξανά στο προσκήνιο λόγω του ενδιαφέροντος που προκάλεσε η ταινία “Flatliners”, ένα έργο επιστημονικής φαντασίας που πραγματεύεται σε γενικές γραμμές το ίδιο θέμα με αυτό της μελέτης. [πηγή]

Ωστόσο η εσφαλμένη παρουσίαση των αποτελεσμάτων της εν λόγω έρευνας δεν έγινε μόνο στην Ελλάδα καθώς και μεγάλα ειδησεογραφικά μέσα στο εξωτερικό όπως η New York Post και η Independent έκαναν το ίδιο λάθος.

Η μελέτη εξέτασε, σε διαφορετικά στάδια, ασθενείς οι οποίοι βίωσαν καρδιακή ανακοπή προκειμένου να βρεθεί αν οι ισχυρισμοί περί εμπειριών που βιώνει ο ασθενής μετά τη διακοπή της καρδιακής λειτουργίας έχουν όντως βάση.

Από τα 2060 περιστατικά που συμπεριλήφθηκαν στην έρευνα, 140 επιζήσαντες συμμετείχαν στις συνεντεύξεις του πρώτου σταδίου και από τους 140 οι 101 συμμετείχαν στις συνεντεύξεις του δεύτερου σταδίου. Κατά συνέπεια τα συμπεράσματα της μελέτης βασίστηκαν σε δεδομένα από 101 άτομα.

Από τους 101 συμμετέχοντες, το 46% είχε μνήμες από εικόνες που έβλεπαν πριν χάσουν πλήρως τις αισθήσεις τους και τα βασικά θέματα αυτών των εικόνων ήταν: έντονο φως, ζώα και φυτά, βια, καταδίωξη και εικόνες με την οικογένεια τους. Το 9% δήλωσαν ότι είχαν εμπειρίες λίγο πριν χάσουν συνειδητότητα ή όπως είναι γνωστός ο όρος στα αγγλικά “near death experiences”. Δυο από τους 101 ασθενείς περιέγραψαν γεγονότα τα οποία συνέβησαν κατά τη διάρκεια της ανάνηψης τους, δηλαδή γεγονότα τα οποία υποτίθεται πως δε θα μπορούσαν ξέρουν καθώς κατά τη διάρκεια της καρδιακής ανακοπής ο εγκέφαλος δε δέχεται αρκετό αίμα με άμεση συνέπεια την απώλεια συνειδητότητας.

Παρά τα ενδιαφέροντα ευρήματα της μελέτης ωστόσο πρέπει να εξετάσουμε ορισμένες παρανοήσεις. Αρχικά πρέπει να εξετάσουμε τον ισχυρισμό των δυο συμμετεχόντων οι οποίοι δήλωσαν ότι είχαν επίγνωση της κατάστασης που εκτυλίσσονταν από μια οπτική γωνία έξω από το σώμα τους ενώ δεν είχαν επαρκή ροή αίματος στον εγκέφαλο.

Δεδομένου του ότι πολλοί ασθενείς ανά τα χρόνια έχουν ισχυριστεί πως όταν βρίσκονταν κοντά στο θάνατο “έβγαιναν από το σώμα τους και παρατηρούσαν το περιβάλλον από απόσταση” οι ερευνητές της υπό εξέταση μελέτης αποφάσισαν να ελέγξουν την εγκυρότητα αυτών των δηλώσεων. Τοποθέτησαν λοιπόν ράφια με φωτογραφίες σε ψηλά σημεία στις περιοχές του νοσοκομείου όπου αναμένονταν ότι θα διεξάγονταν ανανήψεις. Οι εικόνες που τοποθέτησαν στα ράφια λοιπόν θα ήταν ορατές μόνο αν το άτομο ήταν όρθιο ή μπορούσε να δει από ψηλά.

Δυστυχώς αυτό το τεστ δε πέτυχε καθώς τα περισσότερα περιστατικά ανάνηψης έγιναν τελικά έξω από αυτά τα δωμάτια. Σε κάθε περίπτωση, παρότι αυτά τα δυο άτομα δήλωσαν ότι είχαν μνήμες από “εικόνες” και “ήχους” των συμβάντων που έλαβαν χώρα σε εκείνο το χρονικό πλαίσιο, αυτό δεν επιβεβαιώνει ότι είχαν όντως επίγνωση της κατάστασης. Για παράδειγμα ένα από τα στοιχεία που δήλωσαν ότι παρατήρησαν ήταν ο ήχος του απινιδωτή και η διαδικασία της ανάνηψης. Ωστόσο αυτή η αναφορά, όπως παρατήρησαν πολλοί ερευνητές, θα μπορούσε κάλλιστα να ήταν μια νοητική εικόνα που έπλασαν ασυνείδητα οι δυο αυτοί ασθενείς χρησιμοποιώντας εικόνες και ήχους από ιατρικές τηλεοπτικές σειρές ή ντοκιμαντέρ. Πρακτικά ο εγκέφαλος του ασθενή δημιουργεί μια λογικοφανή αλληλουχία γεγονότων χρησιμοποιώντας υλικό από αποθηκευμένα οπτικοακουστικά ερεθίσματα.

Πλην όλων των υπολοίπων όμως η μελέτη επιστράτευσε δεδομένα από πολύ μικρό αριθμό ασθενών. Από τα 101 άτομα που πέρασαν όλα τα στάδια μόνο 2 άτομα δήλωσαν στη συνέντευξη ότι είχαν αυτές τις εμπειρίες. Αυτό δε συνιστά σε καμία περίπτωση επαρκές αριθμό ασθενών για να καταλήξουμε σε στέρεα συμπεράσματα. Αυτές οι παρατηρήσεις για τις αδυναμίες τις μελέτης αναφέρονται μάλιστα από τους ίδιους του ερευνητές εντός της έρευνα. Μεταξύ άλλων αναφέρουν τα εξής:

Εν ολίγοις η εν λόγω μελέτη έχει όντως ενδιαφέρον και είναι σκόπιμο να γίνουν αντίστοιχες επαναληπτικές μελέτες με πιο αυστηρά πρωτόκολλα και μεγαλύτερο αριθμό ασθενών ώστε να εξακριβωθούν οι ισχυρισμοί σχετικά με την ικανότητα του εγκεφάλου να διατηρεί επίγνωση των γεγονότων μετά από ένα επεισόδιο όπως καρδιακή ανακοπή. Ωστόσο δεν εξακριβώθηκε ότι οι ισχυρισμοί των ασθενών ήταν όντως έγκυροι, ούτε τεκμηριώθηκε ότι διατηρούμε συνειδητότητα μετά τη καρδιακή ανακοπή.

Συμπέρασμα

Με βάση όλα τα διαθέσιμα δεδομένα οι ισχυρισμοί ότι η υπό εξέταση επιστημονική μελέτη υποστηρίζει τη διατήρηση συνειδητότητας κατά τη διάρκεια σοβαρών επεισοδίων, όπως ανακοπή, στα οποία ο ασθενής έρχεται πολύ κοντά στο θάνατο δεν ευσταθούν. Οι ερευνητές προσπάθησαν ανεπιτυχώς να εξετάσουν τον ισχυρισμό σε κλινικό περιβάλλον καθώς, μεταξύ άλλων προβλημάτων, το δείγμα της μελέτης ήταν πολύ μικρό.