Διονυσιακά: Η πανάρχαια εκστρατεία των Ελλήνων σε Ινδία και Κίνα;

Τα «Διονυσιακά» είναι ελληνικό επικό ποίημα του Νόννου του Πανοπολίτη. Αποτελείται από 21.419 στίχους σε 48 βιβλία. Περιγράφει την ζωή και τον θρίαμβο του θεού Διονύσου, και κυρίως την εκστρατεία του στην Εγγύς Ανατολή και στις Ινδίες. Κάποιοι υποστηρίζουν πως περιγράφει αληθινά γεγονότα. Είναι αλήθεια;

ΨΕΥΔΗΣ ΙΣΧΥΡΙΣΜΟΣ

CLIKBAIT

Κυκλοφορούν δεκάδες σχετικά δημοσιεύματα στο ελληνικό διαδίκτυο, με ποιο χαρακτηριστικό αυτό που είδαμε στο pronews.gr πρόσφατα και στο diadrastika.com και thesecretrealtruth.blogspot.gr παλιότερα.

Η συνέχεια εδώ.

Ο Νόννος ο Πανοπολίτης (5ος αι. μ.Χ.), ήταν επικός ποιητής από την Πανόπολη (σημ. Akhmim) της Άνω Αιγύπτου. Πιθανόν η οικογένειά του να καταγόταν από τη Μικρά Ασία, ενώ ο ίδιος πρέπει να έζησε και στην Αλεξάνδρεια. Το κύριο έργο του Νόννου είναι το επικό ποίημα Διονυσιακά που αποτελείται από 21.000 στίχους σε 48 βιβλία-ραψωδίες. Εκεί περιέχεται, γραμμένη σε εξάμετρους στίχους, η μυθική ιστορία της ζωής και της δράσης του θεού Διόνυσου, η μυθική εκστρατεία του στην Ινδία καθώς και άλλα γεγονότα που δεν έχουν σχέση με τις περιπέτειες του Διονύσου, όπως απηχήσεις από την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Αυτό είναι και το τελευταίο μεγάλο ποίημα της αρχαιότητας, επηρεασμένο από την ομηρική παράδοση και την τραγωδία.

Το κείμενο έχει σωθεί ολόκληρο σε ένα μόνο αντίγραφο, το Codex Laurentianus 32.16 που κατασκευάστηκε το 1280 περίπου και αγοράστηκε το 1423 από τον Ιταλό λόγιο και βιβλιοσυλλέκτη Φραγκίσκο Φίλελφο. Η πατρότητα του αρχικού κειμένου ήταν άγνωστη μέχρι τον 15ο και 16ο αιώνα, όταν ο Άντζελο Πολιτζιάνο το 1489 και ο Γκέρχαρντ Φάλκενμπουργκ το 1569 ταξινόμησαν το έπος στα έργα του Νόννου, σύμφωνα με τις πληροφορίες που έδινε ο Αγαθίας στις Ιστορίες (4.23). Η πατρότητα διαβεβαιώθηκε τελικά το 1907, όταν διασταυρώθηκε και με τον Πάπυρο του Βερολίνου 10567. Το 1569 τυπώθηκε για πρώτη φορά στην Αμβέρσα με εκδότη τον Γκέρχαρντ Φάλκενμπουργκ, σε κείμενο ενός αντίγραφου που είχε χαρίσει ο Ιωάννης Σαμπόκι (János Zsámboky) στον Μητροπολίτη Μονεμβασίας Αρσένιο. Ένα άλλο χειρόγραφο καταγράφτηκε το 1444 από τον Κυριακό Αγκωνίτη στη βιβλιοθήκη του Αγίου Όρους, και το οποίο σήμερα έχει χαθεί. Το έργο χωρίζεται σε 48 βιβλία που περιέχουν συνολικά 25.000 εξάμετρους στίχους. Πρόκειται για το εκτενέστερο έπος της αρχαίας λογοτεχνίας. Αρχίζει με την εξιστόρηση του μύθου της αρπαγής της Ευρώπης, την μάχη του Δία με τον Τυφώνα και την μυθολογία της Βοιωτίας. Στο όγδοο βιβλίο εξιστορείται η γέννηση του Διονύσου, η οποία ακολουθείται από την νεότητα του θεού, η οποία καταλαμβάνει το 13ο μέχρι και το 24ο βιβλίο. Ακολουθεί η εκστρατεία του στην Ινδία μέχρι και το 40ό βιβλίο, και τελειώνει με την επιστροφή του στην Ευρώπη.

Τον 5ο αι. μ.X., ο Νόννος ο Πανοπολίτης (αρχικά εθνικός και αργότερα ίσως χριστιανός) που γνώριζε καλά και τον χριστιανισμό, αφού παράφρασε το κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο παρουσιάζει τον Διόνυσο να διασχίζει τη Φρυγία, Κιλικία, Φοινίκη, να φτάνει ως τις Ινδίες, να συνομιλεί ισότιμα με τους θεούς των περιοχών αυτών, να κατατροπώνει τους εχθρούς του, να φέρνει τη σωτηρία στους απόκληρους και βασανισμένους της γης. Στην ύστερη αρχαιότητα ο θεός αυτός είχε αποκτήσει έναν προφανώς λυτρωτικό ρόλο, στη διαμόρφωση του οποίου κάποια συμμετοχή πρέπει να είχε και ο χριστιανισμός, που ήταν τελικά ο μεγάλος νικητής. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι οπαδοί του Διονύσου ισχυρίζονταν ότι ο θεός τους «έχυνε δάκρυα, για να βάλει τέλος στα βάσανα των θνητών», ενώ είναι γνωστό ότι οι θεοί του Δωδεκάθεου, ακόμη και στις εποχές της παντοδυναμίας τους, δεν νοιάζονταν και πολύ για τα βάσανα των ανθρώπων.

Από τον μύθο στην ιστορία

Το άρθρο που εξετάζουμε προσπαθεί να περιπλέξει ιστορικά γεγονότα με μύθους. Αναφέρει πως ο Έλληνες ενώθηκαν από τον Διόνυσο για να πολεμήσουν τους Υκσώς, που εμφανίστηκαν στα μέσα του 17ου αιώνα πΧ, εισβάλλοντας στην Αίγυπτο, όπου κατέλυσαν την 13η Δυναστεία και 14η Δυναστεία, εγκαθιστώντας την 15η. Τελικά εκδιώχθηκαν από την Αίγυπτο περί το 1550 πΧ, από τον Άμωση Α΄, ιδρυτή της Δέκατης όγδοης δυναστείας. Παράλληλα, κανένα αρχαιολογικό δεν φανερώνει πως οι Υκσώς επιτέθηκαν εναντίον του Ελλαδικού χώρου, σε μια εποχή που ο Μινωικός Πολιτισμός γνωρίζει μεγάλη ακμή. Θα πρέπει εδώ να συνυπολογίσουμε την καταστροφική έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας (περίπου 1642–1540 πΧ), που ίσως έπαιξε κάποιο ρόλο σε πιθανές μετακινήσεις πληθυσμών και σε αναταραχές που παρατηρήθηκαν στο Βασίλειο της Αιγύπτου. Οι Υκσώς εισέβαλαν στην Αίγυπτο από περιοχές της Μέσης Ανατολής και τη Δυτική Ασία και δεν φαίνεται να ήρθαν ποτέ σε αντιπαράθεση με τους προελληνικούς πολιτισμούς. Δεν είναι γνωστό εάν η συγκεκριμένη φυσική καταστροφή έπαιξε κάποιο ρόλο στην απόφαση των Υκσώς να εισβάλουν στην Αίγυπτο.

Υπάρχουν αποχρώσες ενδείξεις πως Μυκηναίοι πολεμιστές, βρέθηκαν ως μισθοφόροι στο στρατό του Ραμσή Β’ ((1303 π.Χ. – 1213 π.Χ.), ωστόσο, αφενός τα στοιχεία είναι λιγοστά, αφετέρου μιλάμε για αρκετούς αιώνες μετά την εκδίωξη των Υκσώς από την Αίγυπτο. Περισσότερα εδώ.

Η μεγαλύτερη αναταραχή που επηρέασε όλα τα βασίλεια της Εποχής του Χαλκού, δεν είναι άλλη από τις εισβολές των Λαών της Θάλασσας, που ξεκίνησαν περί το 1177 π.Χ. και προκάλεσαν τη κατάρρευση όλων των μεγάλων πολιτισμών της εποχής. Όλοι οι Πολιτισμοί του Χαλκού (1600-1200 π.Χ.), που είχαν αναπτυχθεί στη λεκάνη της ανατολικής Μεσογείου και στη Μεσοποταμία καταρρέουν σαν ντόμινο. Μίνωες, Μυκηναίοι, Χετταίοι και Βαβυλώνιοι χάνονται από την ιστορία.  Ο στρατός και το ναυτικό του Φαραώ καταφέρνουν να τους απωθήσουν, αλλά η νίκη άφησε την Αίγυπτο εξασθενημένη και σύντομα άρχισε να παρακμάζει. Αναφορά σε αυτή την εισβολή γίνεται σε επιγραφές στο Κάρνακ και στο Λούξορ. Η κατάρρευση των μεγάλων πολιτισμών της Εποχής του Χαλκού, που έλαβε χώρα στα τέλη της 2ης χιλιετίες π.Χ. ήταν αποτέλεσμα συνδυασμού παραγόντων. Οι μεγάλες ξηρασίες που έπληξαν τη περιοχή οδήγησαν σε εξεγέρσεις των πεινασμένων ενάντια της κεντρικής εξουσίας. Παράλληλα, άλλοι μετακινήθηκαν και εγκαταστάθηκαν βίαια σε νέες περιοχές. Στα αρχαία κείμενα αναφέρονται 9 διαφορετικές φυλές που αποτελούσαν τους Λαούς της Θάλασσας. Μάλιστα 2 εξ αυτών πιθανολογείται ότι είχαν αρχαιοελληνική καταγωγή:

α) Οι Denyen που ίσως προέρχεται από το ελληνικό, Δαναοί
β) Οι Ekwesh που πιθανότατα προέρχεται από το ελληνικό, Αχαιοί.

Περισσότερα για τη κατάρρευση των πολιτισμών της Εποχής του Χαλκού, εδώ.

Και πάλι όμως, κανένα ιστορικό στοιχείο δεν επιβεβαιώνει τον μύθο του Διονύσου και της εκστρατείας στις Ινδίες.

Ελληνική παρουσία στις Ινδίες και τη Κίνα

Θα πρέπει να φτάσουμε στην εποχή του Μ. Αλεξάνδρου και των επιγόνων του για να δούμε σημαντική ελληνική επιρροή κυρίως στις Ινδίες και δευτερευόντως στη Κίνα. Το ελληνιστικό βασίλειο της Ινδίας ιδρύθηκε από τον βασιλέα της Βακτριανής Δημήτριο Α’ στις αρχές του 2ου αιώνα πΧ. Περιλάμβανε περιοχές του Αφγανιστάν, Πακιστάν και της βορειοδυτικής Ινδίας. Οι επεκτατικές εκστρατείες των διαδόχων του επέκτειναν τα σύνορα και στο απόγειο της δύναμής του, το βασίλειο περιλάμβανε σχεδόν ολόκληρη τη σημερινή βόρεια και ένα μεγάλο κομμάτι της κεντρικής Ινδίας. Ενώ το βασίλειο της Βακτριανής καταλύθηκε το 130 πΧ, το ελληνοϊνδικό βασίλειο συνέχισε να υφίσταται έως το 10 μΧ. Τα αρχαιολογικά ευρήματα φανερώνουν ινδουιστικές και βουδιστικές επιρροές, κάτι που μαρτυρά την επαφή του ελληνικού πολιτισμού με τους Ινδούς και τους Κινέζους αντίστοιχα. Παρά τη κατάρρευση του ελληνοινδικού βασιλείου, οι επιρροή του ελληνικού τρόπου ζωής, παρέμεινε ζωντανή έως τουλάχιστον τον 4ο αιώνα μΧ. Οι Ελληνικές πόλεις, αν και πέρασαν υπό ξένη επικυριαρχία στα πλαίσια της αυτοκρατορίας του Κουσάν, διατήρησαν ένα είδος αυτονομίας, γεγονός που φανερώνει όχι μόνο το σεβασμό των νέων κατακτητών, αλλά και την ανάγκη διατήρησης της Ελληνικής υποδομής προς διευκόλυνση του διοικητικού έργου, του εμπορίου κτλ. Περισσότερα εδώ.

Η εγγύτητα των ελληνιστικών βασιλείων της Ινδίας και της Βακτριανής με τη Κίνα σε συνδυασμό με τα αρχαιολογικά ευρήματα, μπορούν να δικαιολογήσουν την ανταλλαγή επιρροών μεταξύ των 2 πολιτισμών. Υπάρχουν επίσης σαφείς ενδείξεις για την ύπαρξη ενός ακόμη ελληνιστικού βασιλείου, βορειότερα της Βακτριανής που συνόρευε με την τότε αυτοκρατορία των Χαν και που ιδρύθηκε από απογόνους αποίκους της στρατιάς του Μ. Αλεξάνδρου. Αυτό αναφέρεται στο αρχαίο κινέζικο βιβλίο του Sima Qian που θεωρείται ο πατέρας της κινεζικής ιστορίας. Αναφορές υπάρχουν και στο βιβλίο του Κινέζου εξερευνητή Zhang Qian όπου γίνεται αναφορά σε ελληνιστική παρουσία, ακόμη και μέχρι το 130 μΧ. Σε όλες τις πηγές, οι κάτοικοι αναφέρονται ως λευκοί που ζούσαν σε περιτειχισμένες πόλεις. Το πιθανότερο είναι να ήταν οι απόγονοι των αποίκων που άφησε ο Μ. Αλέξανδρος στην Αλεξάνδρεια Εσχάτη το 329 πΧ.

Πριν από περίπου ένα χρόνο, είχαν κυκλοφορήσει πολλά δημοσιεύματα σχετικά με τον πήλινο στρατό στον τάφο του Πρώτου Αυτοκράτορα Qin Shi Huang.  Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το BBC, οι τεχνίτες που κατασκεύασαν το πήλινο στρατό περί το 210 πΧ, ενδέχεται να άντλησαν την επιρροή τους από την Αρχαία Ελλάδα.

»Έχουμε ενδείξεις πως υπήρχε στενή επαφή μεταξύ της Κίνας του Πρώτου Αυτοκράτορα και της Δύσης, πολύ πριν την εποχή του δρόμου του μεταξιού» Σύμφωνα με την αρχαιολόγο Li Xiuzhen του Μαυσωλείου του αυτοκράτορα Qin Shi Huang.

Τότε, οι συνήθεις «ύποπτοι», μίλησαν και πάλι για «επιβεβαίωση» της εκστρατείας του Διονύσου στις Ινδίες, παρά το γεγονός πως μεσολαβούν 12 αιώνες από την εποχή των Υκσώς, μέχρι την εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου. Περισσότερα εδώ.

Συμπεράσματα

Η ερμηνεία ενός επικού μυθικού ποιήματος ως ιστορικού γεγονότος, είναι εξ ορισμού αυθαίρετη. Οι «εμπνευστές» αυτών των θεωριών, έχουν «πετσοκόψει» αυθαίρετα κάποια αποσπάσματα από τα Διονυσιακά του Νόννου και έχουν προσπαθήσει να τα συνδέσουν με ιστορικά γεγονότα. Οι απόψεις τους όμως, όχι μόνο δεν επιβεβαιώνονται από τα ευρήματα της αρχαιολογικής σκαπάνης, αλλά αντιθέτως διαψεύδονται.

Πηγές:

http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=170308

https://www.britannica.com/biography/Nonnus#ref201929

https://el.wikipedia.org/wiki/Διονυσιακά

https://www.ptisidiastima.com/strato-b-soter/

http://www.factchecker.gr/index.php/2017/05/03/mycynae-rameses-b/

http://www.factchecker.gr/index.php/2017/06/16/bronze-age-collapse/

The Political Situation in Egypt During the Second Intermediate Period, C. 1800-1550 B.C.