Είναι η ακτινοβολία των κινητών επικίνδυνη;

Πρόσφατα κυκλοφόρησε ένα άρθρο το οποίο ισχυρίζεται ότι «οι ειδικοί προειδοποιούν να κρατάμε τα κινητά μακριά από το σώμα μας, και κυρίως από τα παιδιά». Είναι αλήθεια;

Το είδαμε στα: Protothema.gr, TheCaller.gr, Tribune.gr, Liberal.gr, iNewsGr.com

Είναι αλήθεια πως το τμήμα Δημόσιας Υγείας της Καλιφόρνια των ΗΠΑ εξέδωσε τις παραπάνω οδηγίες. Η είδηση μεταδόθηκε αρχικά από το sanfrancisco.cbslocal.com.

Πρόκειται για την εξής αναφορά που περιέχει τρεις σελίδες.

Από την πρώτη σελίδα διαβάζουμε:

«Ορισμένα εργαστηριακά πειράματα και μελέτες έχουν προτείνει ότι η μακροχρόνια και συχνή χρήση μπορεί να σχετίζεται, μεταξύ άλλων, με τα εξής προβλήματα υγείας:

• Εγκεφαλικός καρκίνος, όγκοι στο ακουστικό νεύρο (απαραίτητο για την ακοή και την ισορροπία) και στους σιελογόνους αδένες
• Μικρότερης ποσότητας, πιο ανενεργό και λιγότερο κινητικό σπέρμα
• Πονοκέφαλοι, επιπτώσεις στη μάθηση και την μνήμη, την ακοή, την συμπεριφορά και τον ύπνο

Αυτές οι μελέτες ωστόσο δεν εδραιώσαν αιτιώδη συνάφεια μεταξύ της χρήσης κινητών τηλεφώνων και των προαναφερθέντων προβλημάτων υγείας. Αυτό το έγγραφο έχει σκοπό να προσφέρει καθοδήγηση στα άτομα που θέλουν να μειώσουν την έκθεση στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, για τους ίδιους και την οικογένεια τους, παρά το γεγονός ότι δεν έχει εδραιωθεί σύνδεση μεταξύ της εν λόγω μορφής ακτινοβολίας και των προβλημάτων υγείας που αναφέρθηκαν.»

Μπορούμε να κάνουμε τις εξής παρατηρήσεις:

Καταρχάς, η αναφορά επισημαίνει επανειλημμένα ότι κάποιες μελέτες έχουν δείξει κίνδυνο για προβλήματα υγείας λόγω των κινητών αλλά αυτήν την στιγμή υπάρχει αβεβαιότητα σχετικά με την ύπαρξη ή όχι αυτού του κινδύνου.

Τα μέτρα προφύλαξης της αναφοράς θεωρούνται λοιπόν προληπτικά, για κάθε ενδεχόμενο, και δεν απευθύνονται σε εξακριβωμένους κινδύνους, όπως υπονοείται στα ελληνικά άρθρα που διαβάσαμε.

Η δεύτερη παρατήρηση που μπορούμε να κάνουμε είναι ότι δεν υπάρχει καμιά συγκεκριμένη αναφορά σε μελέτες που δείχνουν την σχέση των κινητών με τα προβλήματα υγείας που αναφέρθηκαν. Στη 3η σελίδα βλέπουμε μόνο γενικές αναφορές σε συνηθισμένες ερωταπαντήσεις (FAQ) πολλών τρίτων κυβερνητικών και διακρατικών οργανισμών υγείας σχετικά με τα κινητά και την υγεία.

Παρακάτω θα παρουσιάσουμε ανασκοπήσεις και στοιχεία από την σύγχρονη βιβλιογραφία αναφορικά με την σχέση των κινητών και των προβλημάτων υγείας που προαναφέρθηκαν.

Εισαγωγή: τύποι ακτινοβολίας

Μπορούμε να χωρίσουμε την ακτινοβολία σε δυο τύπους, ιονίζουσα (π.χ. ακτίνες Χ)  και μη ιονίζουσα (π.χ. ραδιοσυχνότητες, οι οποίες χρησιμοποιούνται από τα κινητά). Η διαφορά τους είναι ότι οι πρώτες φέρουν μεγάλα ποσά ενέργειας, ενώ οι δεύτερες μικρά.

Ενώ η ιονίζουσα ακτινοβολία έχει αποδειχθεί επιβλαβής και καρκινογόνα, καθώς φέρει την ενέργεια να προκαλέσει αλλαγές σε σημαντικά μόρια όπως το DNA, το μόνο βιβλιογραφικά συνεπές αποτέλεσμα της μη ιονίζουσας, είναι η θέρμανση του σώματος που την απορροφά.

Ας εξετάσουμε το μεγάλο ερώτημα λοιπόν:

Προκαλούν τα κινητά καρκίνο;

Το cancer.gov, το Καρκινικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ, αφιερώνει μια ολόκληρη σελίδα στην ανάλυση αυτού του ερωτήματος.

Καταρχάς, υπάρχουν δυο τύποι μελετών που μπορούν να μας βοηθήσουν να απαντήσουμε αυτό το ερώτημα.

Οι πρώτες ονομάζονται μελέτες ελέγχου περιπτώσεων, και συγκρίνουν την χρήση κινητού ανάμεσα σε ανθρώπους που έχουν και δεν έχουν όγκους. Θεωρούνται λιγότερο αξιόπιστες, καθώς επηρεάζονται από φαινόμενα όπως:

• η προκατάληψη ανάκλησης (το άτομα που είναι ήδη άρρωστα είναι πιο πιθανό να υπερβάλουν για παράγοντες που νομίζουν ότι σχετίζονται με την ασθένειά τους ή απλά να μη θυμούνται με ακρίβεια τις παρελθοντικές συνήθειές τους),
• η προκατάληψη θνησιμότητας (οι προηγούμενες παράγοντες μπορούν να μεγενθυθούν από άτομα που έχουν εγκεφαλικά προβλήματα, ή, στη περίπτωση που δεν ζουν, οι κοντινότεροι συγγενείς τους που ρωτούνται να μη γνωρίζουν επαρκώς τις προηγούμενες συνήθειές τους),
• η προκατάληψη συμμετοχής (άτομα που έχουν διαγνωστεί με καρκίνο είναι πιο πιθανό να εγγραφούν σε μια τέτοια μελέτη, ενώ το αντίστροφο ισχύει για άτομα που χρησιμοποιούν σπάνια το κινητό τους).

Ο δεύτερος τύπος μελέτης ονομάζεται κοορτής, και είναι ο πιο αξιόπιστος, καθώς όσα άτομα ξεκινούν την μελέτη δεν εμφανίζουν κανένα καρκινικό σύμπτωμα, και παρακολουθούνται σε βάθος χρόνου ώστε να φανεί πόσοι απ’ αυτούς παρουσιάζουν τελικά καρκίνο, και αν υπάρχει συσχετισμός με υψηλή χρήση κινητού.

Υπάρχουν πολλές μικρές μελέτες που έχουν γίνει με ασυνεπή αποτελέσματα, αλλά αυτό συμβαίνει επειδή συνήθως έχουν μικρό δείγμα εξέτασης, είναι ελέγχου περιπτώσεων (που όπως είδαμε, παρουσιάζουν μεθοδολογικούς περιορισμούς), ή ίσως, επειδή συχνά εξέταζαν παλιότερη τεχνολογία (τα αναλογικά κινητά λειτουργούσαν σε άλλη συχνότητα, χρησιμοποιώντας περισσότερη ενέργεια).

Άρα, για να βγάλουμε κατά το δυνατόν αντικειμενικά συμπεράσματα, χρειάζεται να εξετάσουμε τις πιο πρόσφατες και μεγαλύτερες επιδημιολογικές μελέτες που έχουν γίνει πάνω στο ζήτημα, και αυτές είναι οι εξής τρεις:

Η πρώτη είναι η μελέτη Interphone, τύπου ελέγχου περιπτώσεων, που διεξήχθη σε 13 χώρες, σε περισσότερα από 5000 άτομα, και βασίστηκε σε ερωτηματολόγια.

Οι περισσότερες δημοσιευμένες αναλύσεις δεδομένων της συγκεκριμένης μελέτης δεν έχουν δείξει στατιστικά σημαντικές αυξήσεις σε καρκίνους συσχετιζόμενες με αυξημένη χρήση κινητού.

Μια ανάλυση έδειξε μετριοπαθή αύξηση κινδύνου γλοιώματος ανάμεσα στο μικρό ποσοστό συμμετεχόντων που μιλούσαν περισσότερο, ωστόσο, οι ερευνητές θεώρησαν αυτό αποτέλεσμα αβέβαιο, καθώς μερικοί συμμετέχοντες δήλωναν χρόνους χρήσης του κινητού που θεωρήθηκαν υπερβολικοί (π.χ. πάνω από 5 ώρες την μέρα), ενώ επίσης οι περιοδικοί χρήστες κινητού εμφανίζονταν να φέρουν ελαφρώς μειωμένες πιθανότητες ανάπτυξης γλοιώματος απ’ όσους δεν έκαναν ούτε περιοδική χρήση. [1][2][3]

Άλλη πρόσφατη ανάλυση των δεδομένων δεν βρήκε σχέση μεταξύ τοποθεσίας εγκεφαλικών όγκων και των περιοχών του εγκεφάλου που ήταν περισσότερο εκτεθειμένα στην ακτινοβολία του κινητού. [4]

Η δεύτερη είναι η Δανέζικη Μελέτη, τύπου κοόρτης, και χρησιμοποίησε δεδομένα 358.000 συνδρομητών σε αντιστοιχία με δεδομένα του Δανέζικου Καρκινικού Μητρώου. Δεν βρήκε συσχετισμό χρήσης κινητού με γλοίωμα, μηνιγγίωμα ή ακουστικό νευρίνωμα, ακόμα και μεταξύ ατόμων που ήταν συνδρομητές για 13 χρόνια. [5][6][7]

Η τρίτη ονομάζεται του Ενός Εκατομμυρίου Γυναικών, και πάλι τύπου κοόρτης, και διεξήχθη στο Ηνωμένο Βασίλειο χρησιμοποιώντας δεδομένα ερωτηματολογίων που συμπλήρωσαν οι συμμετέχοντες. Εξετάστηκαν πάνω από 1 εκατομμύριο γυναίκες ηλικίας 50 ετών και άνω.

Δεν βρέθηκε συσχετισμός χρήσης κινητού με αυξημένο κίνδυνο για γλοίωμα, μηνιγγίωμα ή όγκους του μη κεντρικού νευρικού συστήματος. Αν και στα αρχικά ερευνητικά δεδομένα είχε αναφερθεί συσχετισμός με αυξημένο κίνδυνο για ακουστικό νευρίνωμα [8], ο συσχετισμός εξαφανίστηκε στην επόμενη εξέταση των δεδομένων. [9]

Θεωρεί ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας την ακτινοβολία του κινητού «πιθανώς καρκινογόνα»;

Στη τελευταία παράγραφο του ελληνικού άρθρου διαβάζουμε ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει κατατάξει την ακτινοβολία των κινητών στους «πιθανώς καρκινογόνες παράγοντες».

Η πραγματικότητα είναι πιο περίπλοκη, καθώς ο ΠΟΥ έχει, μεταξύ άλλων, τις εξής κατηγοριοποιήσεις αναφορικά με την καρκινογένεση ενός παράγοντα στους ανθρώπους:

Κατηγορία 1: Καρκινογενής

Κατηγορία 2Α: Πιθανώς (probably) καρκινογενής

Κατηγορία 2Β: Ενδεχομένως (possibly) καρκινογενής

Η ακτινοβολία του κινητού κατατάχτηκε στη κατηγορία 2Β και όχι στη 2Α, άρα θεωρούμε την μετάφραση «πιθανώς» αντί για «ενδεχομένως», παραπλανητική.

Ας δούμε με τι κριτήρια κατηγοριοποιείται ένας παράγοντας στη 2Β:

«Η κατηγορία χρησιμοποιείται όταν υπάρχουν περιορισμένες αποδείξεις καρκινογένεσης σε ανθρώπους και λιγότερο από επαρκείς αποδείξεις σε πειραματικά ζώα.

Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί όταν υπάρχουν ανεπαρκείς αποδείξεις καρκινογένεσης σε ανθρώπους, αλλά επαρκείς για πειραματικά ζώα.

Σε μερικές περιπτώσεις, μπορεί να κατηγοριοποιηθεί έτσι ένας παράγοντας για τον οποίο υπάρχουν ανεπαρκείς αποδείξεις καρκινογένεσης σε ανθρώπους και λιγότερο από επαρκείς σε πειραματικά ζώα, μαζί με υποστηρικτικές αποδείξεις από μηχανιστικά και άλλα σχετικά δεδομένα.

Ένας παράγοντας μπορεί να κατηγοριοποιηθεί έτσι και μόνο στη βάση ισχυρών αποδείξεων μηχανιστικών και άλλων σχετικών δεδομένων.»

Σε «απλά ελληνικά», αν μπορούμε να πούμε με ποιον τρόπο θα μπορούσε να προκαλεί καρκίνο ο εξεταζόμενος παράγοντας, και έχοντας ορισμένα ασυνεπή-ανεπαρκή πειραματικά δεδομένα καρκινογένεσης, μπορούμε να κατατάξουμε το παράγοντα σε αυτήν την κατηγορία.

Για να αντιληφθούμε το μέγεθος του ρίσκου που μπορεί να υποδηλώνει η κατηγορία, παραδείγματα άλλων παραγόντων που ανήκουν σε αυτή είναι οι πίκλες και το εκχύλισμα του φυτού αλόη.

Σύμφωνα με όλα τα παραπάνω στοιχεία και ερευνητικά δεδομένα, θεωρούμε την ακτινοβολία του κινητού, κατά πάσα πιθανότητα μη καρκινογόνα.

Μπορούν τα κινητά να προκαλέσουν προβλήματα γονιμότητας;

Μια νέα ανασκόπηση της βιβλιογραφίας πάνω στο θέμα εξέτασε 27 μελέτες. [10]

Βρήκε ότι 21 απ’ αυτές ανέφεραν κάποιες αρνητικές επιδράσεις της ακτινοβολίας, και ήταν συνεπείς πάνω στη μείωση κινητικότητας και ζωτικότητας του σπέρματος. Υπήρχαν επίσης αποδείξεις φθοράς σπερματικού DNA.

Οι περισσότεροι ερευνητές θεωρούν βασικό αίτιο την θέρμανση που συμβαίνει λόγω της ακτινοβολίας, και σε ρεαλιστικά σενάρια όπου το κινητό μεταφέρεται στη τσέπη, αντίστοιχος παράγοντας θεωρείται και η ίδια η θερμότητα που παράγει το κινητό.

Οι ερευνητές επίσης σημειώνουν ότι τα σπερματικά κύτταρα μάλλον αποτελούν ξεχωριστές περιπτώσεις από τα υπόλοιπα του σώματος, καθώς «η μοναδική τους ευαισθησία τα κάνει ιδιαίτερα ευπρόσβλητα σε οξειδωτικό στρες».

Αξίζει να σημειωθεί ότι ένας πλήρης κύκλος σπερματογένεσης διαρκεί κατά μέσο όρο 65 μέρες, άρα αυτό είναι και το αναμενόμενο χρονικό διάστημα που μπορεί να χρειαστεί για την επιδιόρθωση της γονιμότητας, μετά από αλλαγή συνηθειών.

Συμπερασματικά λοιπόν, ενώ τα κινητά μπορούν να προκαλέσουν προσωρινά προβλήματα γονιμότητας, τελικός ενοχοποιητικός παράγοντας φαίνεται να είναι η θέρμανση των γενετικών οργάνων, ενώ αυτό το αποτέλεσμα δεν μπορεί να γενικευτεί άμεσα για άλλους τύπους παθήσεων.

Προκαλούν τα κινητά προβλήματα ύπνου;

Όσον αφορά την ομιλία πριν τον ύπνο ή τις επιπτώσεις της κατά την διάρκειά του, δεν υπάρχουν σαφέστατα βιβλιογραφικά στοιχεία, με συμπεράσματα που επαληθεύονται από άλλες μελέτες (replication), ώστε να μπορέσουμε να φτάσουμε σε επιστημονική ομοφωνία.

Μερικές μελέτες δείχνουν αποτελέσματα της ακτινοβολίας κατά την διάρκεια του ύπνου [11][12][13], ενώ άλλες όχι [14][15][16][17].

Ακόμα όμως και όσες από τις άνω μελέτες βρήκαν επιπτώσεις της ακτινοβολίας, δεν τις συνέδεσαν με κάποιο σαφή παράγοντα επιβάρυνσης του ύπνου.

Μία είναι η γνωστή μελέτη που δείχνει κάποιο σαφές είδος προβλήματος [18], η οποία παρατήρησε ότι τα άτομα που πέρασαν περισσότερη ώρα εκτεθειμένα στην ακτινοβολία, πέρασαν επίσης περισσότερη ώρα στο ελαφρύ στάδιο 2 του ύπνου, και λιγότερη στα βαθύτερα 3 και 4 στάδια. Ο σχολιασμός της μελέτης ήταν «μέτρια βλάβη του SWS (ύπνου αργών κυμάτων)».

Υπάρχει όμως μια σημαντική σημείωση: τα άτομα που εκδήλωσαν αυτά τα συμπτώματα πέρασαν 3 ώρες συνεχόμενης έκθεσης σε ακτινοβολία που παρομοίαζε ομιλία με κινητό στο αυτί, κάτι που για την καθημερινότητά μας, μοιάζει εξαιρετικά σπάνιο. Επίσης, για να τεκμηριωθούν τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης μελέτης, απαιτούνται επαναληπτικές μελέτες που θα καταλήξουν στα ίδια ευρήματα.

Άρα, τουλάχιστον για φυσιολογικές χρήσεις, η ασυνέπεια των στοιχείων μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι αν υπάρχει κάποιο αποτέλεσμα της ακτινοβολίας στον ύπνο, πιθανότατα θα είναι μικρό, και ακόμα και σε αυτήν την περίπτωση, ενδεχομένως ακίνδυνο.

Ευρύτερα αναφορικά με το ρίσκο του να αφήνετε το κινητό κοντά σας κατά τη νύχτα, αξίζει να σημειώσουμε ένα θεμελιώδη νόμο της ακτινοβολίας: η ένταση του ηλεκτρομαγνητικού πεδίου σε κάποιο σημείο του χώρου είναι αντιστρόφως ανάλογη του τετραγώνου της απόστασής του απ’ αυτό.

Αυτό θα πει ότι αν μιλάτε στο κινητό σε απόσταση 1 εκατοστού απ’ την κεραία, και έπειτα κοιμάστε με το κινητό σε απόσταση 1 μέτρου, η ακτινοβολία που δέχεστε στο τελευταίο ενδεχόμενο είναι περίπου 10.000 φορές ασθενέστερη απ’ ό,τι στο πρώτο. Επίσης, η ακτινοβολία του κινητού την ώρα που λαμβάνει και στέλνει σήμα (ομιλία), υπολογίζεται ως και εκατοντάδες φορές μεγαλύτερη απ’ αυτή της λειτουργίας αναμονής (ύπνος), άρα, μπορούμε να θεωρήσουμε δεδομένη ακόμα ασθενέστερη την έκθεση σε ακτινοβολία κατά τον ύπνο.

Αν το ρίσκο προηγουμένως έμοιαζε μικρό, τώρα μοιάζει ανύπαρκτο.

Ωστόσο, υπάρχει ένας επιστημονικά επιβεβαιωμένος παράγοντας, ευρύτερα των σύγχρονων συσκευών με οθόνη αλλά άσχετος με την ακτινοβολία ραδιοσυχνοτήτων, που συντελεί σε προβλήματα ύπνου: το μπλε φως.

Έχει βρεθεί ότι η πολύωρη έκθεση του ματιού σε μπλε φως βοηθάει στην αύξηση προσοχής και ταχύτητας επεξεργασίας της πληροφορίας [19], αλλά αυτό κάνει την έκθεση σε αυτή πριν τον ύπνο προβληματική:

Είναι σε θέση να δημιουργήσει συμπτώματα αϋπνίας, να καθυστερήσει το «βιολογικό ρολόι» (circadian clock), να περιορίσει τα επίπεδα της ορμόνης ύπνου μελατονίνης, να μειώσει την διάρκεια και να καθυστερήσει την φάση REM του ύπνου (υπεύθυνη για τα όνειρα), και να αυξήσει την υπνηλία μετά το ξύπνημα της επόμενης μέρας. [20][21][22]

Να σημειωθεί ότι ο περιορισμός της μελατονίνης έχει συνδεθεί με σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως μεταβολικό σύνδρομο, παχυσαρκία, καρκίνο και κατάθλιψη. [23][24][25][26]

Προφυλάξεις που μπορείτε να πάρετε είναι να μειώσετε την χρήση οθονών πριν τον ύπνο, να χαμηλώσετε την φωτεινότητά τους, να φοράτε γυαλιά με φακούς που φιλτράρουν το μπλε φως, ή να χρησιμοποιήσετε κάποιο λογισμικό που αφαιρεί το μπλε φως της οθόνης.

Επηρεάζουν τα κινητά την προσοχή, τα αντανακλαστικά ή τη μνήμη;

Μια μέτα-ανάλυση του 2008 [27] συμπέρανε ότι η ακτινοβολία των κινητών πιθανόν να έχει μια μικρή επίδραση στην προσοχή και στη βραχυπρόθεσμη μνήμη.

Ωστόσο, νέα ανασκόπηση του 2011 [28], με επικεφαλής τον ίδιο ερευνητή, αναίρεσε τα προηγούμενα συμπεράσματα, στη βάση μελέτης περισσότερων ερευνών, με μεγαλύτερα και καταλληλότερα δείγματα.

Στα ίδια συμπεράσματα καταλήγει και η ποιοτικότερη ανασκόπηση βιβλιογραφίας που μελετήσαμε [29], η οποία, όπως παραδέχεται και η προηγούμενη ανασκόπηση, είχε πολύ πιο ετερογενές δείγμα μελετών (π.χ. δείγματα και με ενήλικες και με παιδιά).

Με βάση τα παραπάνω, συμπεραίνουμε ότι σύμφωνα με τα τελευταία ερευνητικά δεδομένα, η ακτινοβολία των κινητών δεν φαίνεται να επιβαρύνει τη νοητική λειτουργία.

Είναι τα παιδιά περισσότερο ευπρόσβλητα στην ακτινοβολία των κινητών;

Υπάρχει θεμιτή θεωρητική ανησυχία: το νευρικό σύστημα των παιδιών ακόμα εξελίσσεται, τα κεφάλια τους είναι μικρότερα και λαμβάνουν αναλογικά περισσότερη ακτινοβολία από των ενηλίκων, ενώ είναι πιθανό να δεχτούν περισσότερη ακτινοβολία κατά την διάρκεια της ζωής τους από τους σημερινούς ενήλικες.

Ωστόσο, τα σημερινά ερευνητικά δεδομένα δεν παρέχουν καμιά απόδειξη ανησυχίας. Στις μετα-αναλύσεις της προηγούμενης ενότητας δεν βρέθηκε κάποια επίδραση της ακτινοβολίας στις νοητικές ικανότητες των παιδιών, ενώ μια μελέτη ελέγχου περιπτώσεων [30] που διεξήχθει σε 4 χώρες και εξέτασε παιδιά από 7 μέχρι 19 χρονών με εγκεφαλικούς όγκους, δεν βρήκε κανένα συσχετισμό χρήσης κινητού, είτε αναλογικά με τον χρόνο έναρξης, είτε με την ποσότητα χρήσης, είτε με την τοποθεσία του όγκου.

Οι έρευνες όμως συνεχίζονται.

Πώς φτάσαμε στη δημοσιοποίηση της αναφοράς;

Έμμεσος αλλά βασικός συντελεστής φαίνεται να είναι και ο Καθηγητής του Πανεπιστήμιου του Berkeley, Dr. Joel Moskowitz, ο οποίος εμφανίζεται και στην αρχική συνέντευξη του http://sanfrancisco.cbslocal.com.

Είναι επίσης ο «Διευθυντής και Βασικός Ερευνητής του Κέντρου Οικογενειακής και Κοινωτικής Υγείας» του Πανεπιστημίου, ένα φορέα που φαίνεται να έχει ιδρύσει ο ίδιος, ο οποίος και ασχολείται αποκλειστικά με τους κινδύνους της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας. Είναι επίσης διαχειριστής του ιστοτόπου http://www.saferemr.com, “Electromagnetic Radiation Safety”, που έχει τον ίδιο σκοπό.

Παρά την έλλειψη στοιχείων στις συστηματικές μελέτες της βιβλιογραφίας που είδαμε, o Dr. Moskowitz φαίνεται πεπεισμένος για αυτούς τους κινδύνους, και στη σελίδα του περιέχει ακόμα και αναφορές σε άρθρα «ηλεκτρομαγνητικής ευαισθησίας στο Wi-Fi», ένα φαινόμενο του οποίου η ύπαρξη έχει καταρριφθεί πλήρως μετά από διπλά τυφλές μελέτες (όσοι ισχυρίζονταν ότι ήταν «αλλεργικοί στην ακτινοβολία», δεν μπορούσαν να αντιληφθούν πότε ήταν υπαρκτή και πότε όχι, και όλα τα αρνητικά συμπτώματα που παρουσίαζαν αποδίδονται στο φαινόμενο nocebo, αντίθετο του placebo, που αφορά την παρουσίαση αρνητικών συμπτωμάτων μέσω της αυθυποβολής). [31][32][33][34]

Από την σελίδα του Dr. Moskowitz

Αξίζει να σημειωθεί ευρύτερα ότι λόγω του φαινομένου μείωσης της έντασης της ακτινοβολίας σύμφωνα με το τετράγωνο της απόστασης από ένα σημείο του χώρου, η συνηθισμένη απόσταση από μια συσκευή Wi-Fi πρακτικά εκμηδενίζει την έκθεση στην ακτινοβολία της.

Σύμφωνα με την Υπηρεσία Προστασίας Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου, υπολογίζεται ότι η έκθεση στην ακτινοβολία μιας συσκευής Wi-Fi ενός έτους, ισούται περίπου με την ακτινοβολία μιας κλήσης 20 λεπτών, η οποία σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάσαμε προηγουμένως, δεν φαίνεται να αφορά κανένα απτό κίνδυνο.

Πριν από την συγκεκριμένη υπόθεση, ο Dr. Moskowitz είχε καταθέσει μήνυση κατά του τμήματος Δημόσιας Υγείας της Καλιφόρνια που δημοσίευσε το έγγραφο που αρχικά εξετάσαμε, καθώς πριν απ’ αυτό, κρατούσε μη δημοσιευμένο ένα αντίστοιχο έγγραφο δυο σελίδων αναφορικά με την προστασία από την ακτινοβολία.

Το αίτημά του έγινε δεκτό δικαστικά και το έγγραφο δημοσιοποιήθηκε, αλλά θεωρούμε ότι το συγκεκριμένο έγγραφο πάσχει ακόμα περισσότερο απ’ το προηγούμενο που εξετάσαμε, καθώς όχι μόνο δεν παρέχει καμιά πηγή για να τεκμηριώσει της ανησυχίες που εκφράζει, αλλά μάλιστα, δεν διαθέτει ούτε παράρτημα συνηθισμένων ερωταπαντήσεων από άλλους οργανισμούς υγείας, όπως το προηγούμενο.

Με τα παραπάνω, γίνεται ακόμα μια φορά σαφές το ότι ορισμένοι εντυπωσιακοί τίτλοι δεν καθιστούν ένα άτομο αυθεντία σε όλους τους σχετικούς τομείς της επιστήμης, και δεν εγγυώνται τις αποστάσεις τους από την ψευδοεπιστήμη. Εδώ αναφερόμαστε σε ένα καθηγητή, αλλά υπάρχουν και παραδείγματα νομπελίστων.

Τι συστήνουν άλλοι οργανισμοί υγείας;

Στο παρελθόν, ορισμένοι οργανισμοί υγείας, για παράδειγμα από την Αυστρία, την Γαλλία, την Γερμανία και την Σουηδία, αλλά και το παράρτημα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας που χαρακτήρισε αυτή την ακτινοβολία «ενδεχομένως καρκινογόνα», σύστησαν προληπτικά, περιορισμένη έκθεση σε αυτή.

Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι οι ανακοινώσεις τους εκδόθηκαν ένα διάστημα (2008-2011) κατά το οποίο η βιβλιογραφία διέθετε αρκετά λιγότερη ομοφωνία αναφορικά με ορισμένους κινδύνους της ακτινοβολίας των κινητών.

Συμπέρασμα:

Για κάθε ενδεχόμενο, μπορείτε να ακολουθείτε τις συμβουλές περιορισμού έκθεσης στην ακτινοβολία του κινητού σας, αλλά η μόνη βάσιμη επιφύλαξη που εντοπίστηκε σύμφωνα με τα τελευταία ερευνητικά δεδομένα, συνίσταται στο να αποφεύγετε να τοποθετείτε το κινητό στη τσέπη σας εφόσον είστε άντρας και σκοπεύετε να γίνετε πατέρας στο άμεσο μέλλον. Υπάρχουν επίσης οι κίνδυνοι από την πολύωρη θέαση του μπλε φωτός των σύγχρονων οθονών πριν τον ύπνο, αλλά εμπίπτουν σε άλλη κατηγορία.