Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια εθίζουν όσο η ηρωίνη;

Έχει κυκλοφορήσει εδώ και αρκετό καιρό ένα άρθρο στο blog της New York Post το οποίο ισχυρίζεται πως η έκθεση των παιδιών στις οθόνες (εννοεί τηλεόραση, παιχνίδια και κινητά) έχει τις ίδιες συνέπειες και προκαλεί εθισμό ίδιο με αυτό της ηρωίνης (ελληνική έκδοση βρίσκετε εδώ).

Αυτός ο ισχυρισμός είναι εξαιρετικά σημαντικός και επειδή αφορά τα παιδιά, τα οποία πάντα βρίσκονται στο επίκεντρο της προσοχής όλων των γονιών, είναι σημαντικό να το δούμε αναλυτικά.

Από αυτό το άρθρο έχουν προκύψει αναρίθμητες αναρτήσεις στα κοινωνικά δίκτυα όπου γονείς επιβεβαιώνουν τις εμπειρίες τους και λένε με έμφαση πως “όταν πήραν το τάμπλετ από τα χέρια του παιδιού τους, το άρθρο επιβεβαιώθηκε από τη συμπεριφορά τους”.

Όπως έχουμε πει πολλές φορές, οι προσωπικές εμπειρίες δεν “μετρούν” στην επιστήμη και τη προσπάθεια να καταλήξουμε σε συμπέρασμα για ένα τόσο σημαντικό θέμα. Αντιθέτως θα πρέπει να κοιτάξουμε τι λένε οι έρευνες των ειδικών επιστημόνων. Αυτό το κάνουμε διότι εμείς δεν είμαστε ειδικοί και συνεπώς δεν γνωρίζουμε αρκετά για να κρίνουμε, αλλά και γιατί αν πάρεις από τα χέρια του παιδιού ένα αγαπημένο παιχνίδι, η συμπεριφορά του θα είναι ίδια. Αυτό προφανώς δεν μπορεί να σημαίνει πως τα παιχνίδια, γενικά και αόριστα, είναι εθιστικά.

Το άρθρo του Δρ Nikolas Kardaras είναι μια προσπάθεια τρομοκράτησης των γονιών με τη χρήση αμφιλεγόμενων στατιστικών και ερευνών που δεν καταλήγουν πουθενά.

Μας λέει πως “Σύμφωνα με μια Δήλωση του 2013 της Αμερικανικής Ακαδημίας Παιδιατρικής, τα παιδιά ηλικίας 8 έως 10 ετών περνούν 8 ώρες την ημέρα με ψηφιακά μέσα, ενώ οι έφηβοι περνούν 11 ώρες μπροστά από τις οθόνες“, και “Έχω βρει πιο εύκολο να αντιμετωπίζω τους εθισμένους με ηρωίνη ή crystal meth από αυτούς που έχουν χαθεί μέσα στο matrix των παιχνιδιών ή τους εξαρτώμενους από το Facebook και τα κοινωνικά δίκτυα”

Σε ολόκληρο το άρθρο ο Καρδάρας “σημαδεύει” κυρίως τα βιντεοπαιχνίδια, τα κινητά και τα τάμπλετ, αλλά επιλέγει να αγνοήσει τη τηλεόραση η οποία υπάρχει μαζί μας εδώ και πάρα πολλά χρόνια και από την οποία δεν έχουμε δει περιπτώσεις εθισμού και κατατονικών κρίσεων, όπως αυτή που περιγράφει στο άρθρο.

Ο Καρδάρας παρομοιάζει τον εθισμό στα ναρκωτικά με τη χρήση παιχνιδιών λέγοντας: “Ακριβώς αυτό – ο εγκέφαλος του παιδιού σας όταν παίζει Minecraft μοιάζει με τον εγκέφαλό του όταν παίρνει ναρκωτικά”. Αυτός ο ισχυρισμός, αν τον δούμε μέσω της νευροαπεικόνησης που προσφέρει μια fMRI εξέταση, είναι σωστός. Με άλλα λόγια, όταν παίζουμε παιχνίδια και όταν παίρνουμε ναρκωτικά, διεγείρεται το ίδιο σημείο επιβράβευσης του μυαλού μας. Αλλά αυτό συμβαίνει και με το φαγητό, και με το σεξ και με ότι μας προκαλεί ευχαρίστηση. Είναι όλα αυτά εθιστικά και μας κάνουν κακό;
Οι επιστήμονες, μετά από χρόνια μελετών, γνωρίζουν πως τα ναρκωτικά δρουν απευθείας σε υποδοχείς του εγκεφάλου που έχουν σχέση με την ευχαρίστηση. Ο τρόπος που δρουν είναι τέτοιος που είναι αστείο να υποθέτουμε πως μπορεί εξωτερικά ερεθίσματα, σαν αυτά που δίνει μια οθόνη ή ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι, να τον υποκαθιστούν. Ακόμα και μικρή χρήση ηρωίνης θα προκαλέσει σε ΟΛΟΥΣ απίστευτη ευχαρίστηση η οποία δε θα συγκρίνεται με οτιδήποτε εξωγενή παράγοντα όπως ένα βιντεοπαιχνίδι ή ένα ταμπλετ.

Άλλο πρόβλημα του άρθρου του Καρδάρα είναι πως ορίζει πολύ γενικά την έννοια του εθισμού. Όπως μας λέει το Εθνικό Ινστιτούτο Εθισμού στα Ναρκωτικά, περίπου 1,6% των Αμερικανών χρησιμοποιούν ηρωίνη, αλλά το ένα τέταρτο από αυτούς αποκτά εξάρτηση από αυτή. Επίσης, όπως μαθαίνουμε από αυτή την έρευνα,  περίπου το 16% των χρηστών κοκαΐνης εξαρτάται από το ναρκωτικό μέσα σε 10 χρόνια, από τη στιγμή που το δοκιμάζει για πρώτη φορά. Με αυτά τα δεδομένα αλλά και το γεγονός πως οι οθόνες και τα βιντεοπαιχνίδια είναι πολύ πιο διαδεδομένα στην κοινωνία από ότι τα ναρκωτικά, θα έπρεπε να παρατηρούμε μια πραγματική και μετρήσιμη επιδημία εθισμού με ξεκάθαρα συμπτώματα και ασθενείς. Κάτι τέτοιο βέβαια δεν συμβαίνει.

Η προσπάθεια του Καρδάρα να παραλληλίσει τη χρήση ναρκωτικών με το παιχνίδι βιντεοπαιχνιδιών είναι μάλλον άστοχη μιας και μέχρι σήμερα δεν έχουμε ορίσει τι αποτελεί “εθισμό στην τεχνολογία”, αν υπάρχει, πως εκδηλώνεται, τι συμπτώματα έχει, αλλά και τι περιβαλλοντικοί και ψυχολογικοί παράγοντες τον προκαλούν.

Αντιθέτως, τον εθισμό σε ναρκωτικές ουσίες τον έχουμε ορίσει και ερευνήσει.

Είναι εξαιρετικά εύκολο να επιλέξουμε τις έρευνες των οποίων τα αποτελέσματα συμπίπτουν με τις απόψεις μας για τα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Θα μπορούσαμε για παράδειγμα, αντί να επιλέξουμε τις έρευνες με αρνητικά αποτελέσματα, να αναφερθούμε σε αυτές με θετικά, όπως αυτή που λέει πως τα tablet είναι το ίδιο αποτελεσματικά όπως και τα συμβατικά ηρεμιστικά στο να κοιμίσουν τα παιδιά πριν μια χειρουργική επέμβαση, ή αυτή που λέει πως οι κοινωνικές δεξιότητες των παιδιών με αυτισμό βελτιώνονται όταν παίζουν παιχνίδια εικονικής πραγματικότητας (virtual reality). Αυτό όμως δεν θα ήταν ειλικρινές ούτε και επιστημονικά ορθό.

Αυτή τη στιγμή η επιστήμη δεν έχει αποφανθεί με υψηλή βεβαιότητα για την επικινδυνότητα της υπερβολικής χρήσης των οθονών και ηλεκτρονικών παιχνιδιών στα παιδιά, αλλά οι μέχρι στιγμής ενδείξεις δεν είναι ανησυχητικές. Σε καμία περίπτωση όμως το ηλεκτρονικό παιχνίδι δεν μπορεί να παραλληλιστεί με τον εθισμό στην ηρωίνη. Αυτό εκτός από υπερβολικό είναι και προσβλητικό προς τα άτομα που πραγματικά είναι εθισμένα στις νακρωτικές ουσίες.

Δυστυχώς τα άρθρα σαν αυτό του Καδράρα δεν είναι παρά προσπάθειες τρομοκράτησης των γονιών που έχουν ήδη μια δόση τεχνοφοβίας και δεν βοηθούν το διάλογο για το θέμα, αν αυτό υπάρχει.

Όπως όλα τα πράγματα, έτσι και η χρήση των οθονών από τα παιδιά πρέπει να γίνεται με μέτρο. Η υπερβολή σε οτιδήποτε μόνο κακό κάνει.